گستره حیات

🧬زیست شناسی، علم بررسی حیات است. در واقع، تعریف حیات بسیار دشوار است و شاید حتی غیرممکن باشد. بنابراین، معمولا به جای تعریف حیات، ویژگی های آن و یا ویژگی های جانداران را بررسی می کنیم.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

جانداران همه این هفت ویژگی زیر را باهم دارند:

🔰نظم و ترتیب: همه جانداران، سطوحی از سازمان یابی دارند و منظم اند.

🔰هم ایستایی (هومئوستازی): محیط جانداران همواره در تغییر است؛ اما جاندار می تواند وضع درونی پیکر خود را درمحدوده ثابتی نگه دارد؛ مثلا وقتی سدیمِ خون افزایش می یابد، دفع آن از طریق ادرار زیاد می شود. مجموعه اعمالی را که برای پایدار نگه داشتن وضعیت درونی جاندار انجام می شود، هم ایستایی (هومئوستازی) می نامند. هم ایستایی از ویژگی های اساسی همه جانداران است.

🔰رشد و نمو: جانداران رشد و نمو می کنند. رشد به معنی بزرگ شدن و شامل افزایش برگشت ناپذیر ابعاد یا تعداد یاخته هاست.(تورژسانس رشد محسوب نمیشود ). نمو به معنی عبور از مرحله ای به مرحله دیگری از زندگی است. مثلا تشکیل گل در گیاه، نمونه ای از نمو است.

🔰فرایند جذب و استفاده از انرژی: جانداران انرژی می گیرند؛ از آن برای انجام فعّالیت های زیستی خود استفاده می کنند و بخشی از آن را به صورت گرما از دست می دهند؛ مثلا گنجشک غذا می خورد و از انرژی آن برای گرم کردن بدن و نیز برای پرواز و جست وجوی غذا استفاده می کند.

🔰پاسخ به محیط: همه جانداران به محرک های محیطی پاسخ می دهند؛ مثلا ساقه ی گیاهان به سمت نور خم می شود.

🔰تولیدمثل: جانداران موجوداتی کم و بیش شبیه خود را به وجود می آورند. یوزپلنگ همیشه از یوزپلنگ زاده می شود.

🔰سازش با محیط: جانداران ویژگی هایی دارند که برای سازش و ماندگاری در محیط، به آنها کمک می کنند؛ مانند موهای سفید خرس قطبی.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

🔔سطوح مختلف حیات
یکی از ویژگی های جالب حیات،سطوح سازمان یابی آن است.گستره حیات، از یاخته شروع می شود و با زیست کره پایان می یابد. سطوح سازمان یابی حیات:

1) یاخته پایین ترین سطح سازمان یابی حیات است. همۀ جانداران از یاخته تشکیل شده اند.

2) تعدادی یاخته یک بافت را به وجود می آورند.

3) هر اندام از چند بافت مختلف تشکیل می شود؛ مانند استخوان.

4) هر دستگاه از چند اندام تشکیل شده است؛ مثالً دستگاه حرکتی از ماهیچه ها و استخوان ها تشکیل شده است.

5) جانداری مانند این گوزن، فردی از جمعیت گوزن هاست.

6) افراد یک گونه که در زمان و مکانی خاص زندگی می کنند، یک جمعیت را به وجود می آورند.

7) جمعیت های گوناگونی که با هم تعامل دارند، یک اجتماع را به وجود می آورند.

8) عوامل زنده (اجتماع) و غیرزنده محیط و تأثیرهایی که بر هم می گذارند، بوم سازگان را می سازند.

9) زیست بوم از چند بوم سازگان تشکیل می شود که از نظر اقلیم (آب و هوا) و پراکندگی جانداران مشابه اند.

10) زیست کره شامل همۀ زیست بوم های زمین است.

گونه: همان طور که می دانید گونه به گروهی از جانداران می گویند که به هم شبیه اند و می توانند از طریق تولید مثل زاده هایی شبیه خود با قابلیت زنده ماندن (زیستا) و تولید مثل (زایا) به وجود آورند

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

🔔مولکول های زیستی
در جانداران مولکول هایی وجود دارند که در دنیای غیر زنده دیده نمی شوند. کربوهیدرات ها، لیپیدها، پروتئین ها و نوکلئیک اسیدها چهار گروه اصلی مولکول های تشکیل دهندۀ یاخته اند و در جانداران ساخته می شوند. این مولکول ها، مولکول های زیستی نیز نامیده می شوند. در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.

🔰کربوهیدرات ها:این مولکول ها از سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن ساخته شده اند.

⚜️مونوساکاریدها: ساده ترین کربوهیدرات ها هستند. مونوساکارید واحد ساختاری قندهاست. گلوکز و فروکتوز و گالاکتوز مونوساکاریدهایی با شش کربن اند. ریبوز و دئوکسی ریبوز و ریبولوز مونو ساکاریدی با پنج کربن اند

⚜️دی ساکاریدها: از ترکیب دو مونوساکارید تشکیل می شوند. شکر و قندی که می خوریم، دی ساکاریدی به نام ساکارز هستند. ساکارز از پیوند بین گلوکز و فروکتوز تشکیل می شود. مالتوز دی ساکارید دیگری است که از دو گلوکز تشکیل می شود. این قند در جوانه گندم و جو وجود دارد. لاکتوز دی ساکارید دیگری است که به قند شیر نیز معروف است.

⚜️پلی ساکاریدها: از ترکیب چندین مونوساکارید ساخته می شوند. نشاسته، سلولز و گلیکوژن پلی ساکاریدند. این پلی ساکاریدها از تعداد فراوانی مونوساکارید گلوکز تشکیل شده اند. نشاسته مثلا در سیب زمینی و غلات وجود دارد.

⚜️سلولز: از پلی ساکاریدهای مهم در طبیعت است. سلولز ساخته شده در گیاهان در کاغذسازی و تولید انواعی از پارچه ها به کار می رود.

⚜️گلیکوژن: در جانوران و قارچ ها ساخته می شود. این پلی ساکارید در کبد و ماهیچه وجود دارد و منبع ذخیرۀ گلوکز در جانوران است

🔰لیپیدها:این ترکیبات نیز از سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن ساخته شده اند؛ گرچه نسبت این عناصر در لیپیدها با نسبت آنها در کربوهیدرات ها فرق می کند. تری گلیسریدها از انواع لیپیدها هستند. هر تری گلیسرید از یک مولکول گلیسرول و سه اسیدچرب تشکیل شده است.

🔶روغن ها و چربی ها انواعی از تری گلیسریدها هستند.تری گلیسریدها در ذخیره انرژی نقش مهمی دارند. انرژی تولید شده از یک گرم تری گلیسرید حدود دو برابر انرژی تولید شده از یک گرم کربوهیدرات است. فسفولیپیدها گروه دیگری از لیپیدها و بخش اصلی تشکیل دهندۀ غشای یاخته ای هستند.

🔶ساختار فسفولیپیدها شبیه تری گلیسریدها است، با این تفاوت که مولکول گلیسرول در فسفولیپیدها به دو اسید چرب و یک گروه فسفات متصل می شود. کلسترول لیپید دیگری است که در ساخت غشای یاخته های جانوری و نیز انواعی از هورمون ها (پروژسترون – استروژن – آلدوسترون – کورتیزول – تستوسترون) شرکت می کند

🔰پروتئین ها:این مولکول ها علاوه بر کربن، هیدروژن و اکسیژن، نیتروژن نیز دارند. پروتئین ها از به هم پیوستن واحدهایی به نام آمینواسید، تشکیل می شوند. پروتئین ها کارهای متفاوتی انجام می دهند. انقباض ماهیچه، انتقال مواد در خون و کمک به عبور مواد از غشای یاخته و عملکرد آنزیمی از کارهای پروتئین هاست. آنزیم ها مولکول های پروتئینی اند که سرعت واکنش های شیمیایی را افزایش می دهند.

🔰نوکلئیک اسیدها:مولکول دنا (DNA )که در سال های قبل با آن آشنا شده اید، یک نوع نوکلئیک اسید است. اطلاعات وراثتی در دنا ذخیره می شود. این مولکول ها علاوه بر کربن، هیدروژن و اکسیژن، نیتروژن و فسفر نیز دارند.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

🔔یاخته

🔶یاخته، واحد ساختار و عملکرد در جانداران است. در شکل صفحه بعد بخش های تشکیل دهندهی یک یاخته ی جانوری را می بینید. می توان به سادگی گفت که این یاخته از سه بخش هسته، سیتوپلاسم و غشا تشکیل شده است. سیتوپلاسم فاصلۀ بین غشای یاخته و هسته را پُر می کند. سیتوپلاسم از اندامک ها و مادۀ زمینه تشکیل شده است. مادۀ زمینه شامل  آب و مواد دیگر است. هر یک از اندامک ها در سیتوپلاسم کار ویژه ای دارند.

🔰رناتن (ریبوزوم): کار آن ساختن پروتئین است.

🔰شبکه آندوپلاسمی: شبکه ای از لوله ها و کیسه ها که در سراسر سیتوپلاسم گسترش دارند و بر دو نوع زبر(دارای رناتن) و صاف (بدون رناتن) است. شبکه آندوپلاسمی زبر در ساختن پروتئین ها و شبکه آندوپلاسمی صاف در ساختن لیپیدها نقش دارد.

🔰دستگاه گلژی: ازکیسه هایی تشکیل شده است که روی هم قرار می گیرند. در بسته بندی مواد و ترشح آنها به خارج از یاخته نقش دارد.

🔰راکیزه (میتوکندری): دو غشا دارد و کار آن تأمین انرژی برای یاخته است.

🔰کافنده تن (لیزوزوم): کیسه ای است که انواعی از آنزیم ها برای تجزیه مواد دارد.

🔰میانک (سانتریول): از یک جفت استوانه عمود بر هم تشکیل شده است و در تقسیم یاخته ای نقش دارد.

🔰ریزکیسه (وزیکول): کیسه ای است که در جابه جایی مواد در یاخته نقش دارد.

🔰هسته: هسته شکل، اندازه و کار یاخته را مشخص و فعالیت های آن را کنترل می کند. در هسته، دنا خطی و پروتئین های متصل به آن (مثل هیستون ها)، RNA ها و پروتئین ها قرار دارند. دنا دارای اطلاعات لازم برای تعیین صفات است. هسته پوششی دو لایه (غشای داخلی، غشای بیرونی) دارد.در پوشش هسته منافذی وجود دارند که از طریق آنها ارتباط بین هسته و سیتوپلاسم برقرار می شود.

🔶بیشتر ماده ژنتیک سلول های یوکاریوتی (آغازیان، قارچ ها، گیاهان و جانوران) در ساختار هسته به شکل DNA خطی قرار دارد. در میتوکندری و کلروپلاست نیز همانند باکتری ها DNA حلقوی وجود دارد.اغلب سلول های یوکاریوتی یک هسته و بعضی دو یا چند هسته دارند. در حین تقسیم یاخته ای پوشش هسته ناپدید می شود.

🔰میتوکندری(راکیزه): میتوکندری، اندامکی است که انرژی شیمیایی را از شکلی به شکل دیگر تبدیل می کند. این اندامک، انجام تنفس سلولی را برعهده دارد. تنفس سلولی، فرایندی است که طی آن، انرژی شیمیایی غذاها مانند قندها، به انرژی شیمیایی مولکول سوختی سلول، یعنی ATP(آدنوزین تری فسفات) تبدیل می شود.

🔶اندامکی با دو غشا که غشا بیرونی صاف و غشا درونی آن به داخل چین خورده است. فضای داخلی آن به دو بخش فضای داخلی و فضای بین دو غشا تقسیم شده است.میتوکندری دارای DNA مستقل از هسته و ریبوزوم مخصوص به خود می باشد. در دنای میتوکندری ژن های مربوط به اطلاعات مورد نیاز برای ساخته شدن تعدادی از پروتئین های مهم در تنفس یاخته ای وجود دارد. میتوکندری می تواند همراه و مستقل از تقسیم یاخته ای، تقسیم شود.

🔰ریبوزوم(رناتن): ریبوزوم ها از اجزای بسیار ریز سلول بوده که کار آن ساختن پروتئین است.بعضی ریبوزوم ها درون ماده زمینه ای سیتوپلاسم قرار دارند و بعضی دیگر به بخش هایی از شبکه آندوپلاسمی و نیز غشای خارجی هسته چسبیده اند. همچنین ریبوزوم ها درون میتوکندری و کلروپلاست نیز وجود دارند.

🔶ریبوزوم از دو زیر واحد تشکیل شده است. هر زیر واحد هم از( RNA رنا) و هم از پروتئین تشکیل شده است. این دو زیر واحد در مرحله آغاز ترجمه به هم متصل و در مرحله پایان ترجمه از هم جدا می شوند. پروتئین های ریبوزومی ساخته شده و رنای مربوط به آنها در کنار هم قرار گرفته و زیر واحد کوچک و بزرگ ریبوزوم را می سازد. ریبوزوم در ساختار کامل سه جایگاه به نام A و P و E دارد.

🔰دستگاه گلژی: این اندامک از کیسه های پهنی که روی هم قرار گرفته اند، تشکیل شده که در بسته بندی مواد و ترشح آنها به خارج از یاخته نقش دارد. جنس این کیسه ها از غشاست. همان گونه که در شکل می بینید، این کیسه ها، برخلاف کیسه های شبکه آندوپلاسمی، به طور فیزیکی به هم پیوسته نیستند.

🔶تعداد دستگاه گلژی در هر سلول از چند عدد تا چند صد عدد است. این تعداد، به میزان فعالیت سلول در ترشح پروتئین ها و مواد ترشحی دیگر بستگی دارد. مثلا در پلاسموسیت ها زیادند.دستگاه گلژی با همکاری شبکه آندوپلاسمی کارهای متعددی انجام می دهد. مولکول هایی که توسط شبکه ی آندوپلاسمی تولید می شوند، به وسیله ی وزیکول های انتقالی به دستگاه گلژی می رسند. در دستگاه گلژی، این مولکول ها دستخوش تغییرات شیمیایی می شوند و به نقاط مختلف سلول فرستاده می شوند.

🔰شبکه آندوپلاسمی: دو نوع شبکه آندوپلاسمی در سلول دیده می شود که در سراسر سیتوپلاسم گسترش دارند: شبکه آندوپلاسمی زبر و شبکه آندوپلاسمی صاف که غشای سازنده آنها، به هم و نیز به غشا خارجی پوشش هسته پیوسته است.
روی شبکه آندوپلا سمی زبر ریبوزوم ها وجود داشته و از کیسه های پهنی ساخته شده است که به یکدیگر متصل اند. این شبکه دو کار مهم بر عهده دارد: غشاسازی و ساخت پروتئین هایی است که قرار است به خارج از سلول ترشح شوند. (ساخت پروتئین های ترشحی – لیزوزومی – واکوئولی -غشایی).

🔶شبکه ی آندوپلاسمی صاف از شبکه به هم پیوسته ای از لوله ها و کیسه های غشادار و بدون ریبوزوم است. که درون غشای آن، آنزیم های متعددی جای گرفته است. این آنزیم ها کارهای اصلی این شبکه را انجام می دهند. یکی از مهمترین کارهای شبکه آندوپلاسمی صاف، ساخت موادی مانند اسیدهای چرب، فسفولیپیدها و استروئیدهاست. یکی دیگر از کارهای شبکه ی آندوپلاسمی صاف، ذخیره ی یون کلسیم در سلول های ماهیچه ای است.

🔰سانتریول ها (میانک): در سلول های جانوری، سانتریول ها (میانک) ساخته شدن رشته های دوک را سازمان می دهند. سانتریول ها، یک جفت استوانه عمود بر هم در نزدیکی هسته بوده که در اینترفاز برای تقسیم یاخته، دو برابر می شوند. هر یک از این استوانه ها، از تعدادی لوله کوچکتر پروتئینی تشکیل شده است. هر سانتریول از 9 دسته سه تایی از لوله های ریز پروتئینی تشکیل شده است.

🔰لیزوزوم(کافنده تن): لیزوزوم کیسه ای است غشایی(غشادار) که دارای آنزیم های تجزیه کننده است. لیزوزوم چند کار گوارشی متفاوت انجام می دهد. یکی دیگر از کارهای لیزوزوم، بلع و گوارش اندامک های آسیب دیده یا پیر سلول است.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

🔔غشای یاخته ای

🔶اطراف یاخته را غشای یاخته ای احاطه کرده است. این غشا مرز بین درون یاخته و بیرون آن است. مواد گوناگون برای ورود به یاخته یا خروج از آن باید از این غشا عبور کنند. غشای یاخته، نفوذپذیری انتخابی یا تراوایی نسبی دارد؛ یعنی فقط برخی از مواد می توانند از آن عبور کنند. غشای یاخته از دو لایه مولکول های فسفولیپید تشکیل شده است که در آن مولکول های پروتئین و کلسترول قرار دارند. همچنین انواعی از کربوهیدرات ها به مولکول های فسفولیپیدی و پروتئینی متصل اند

توجه : در غشا ، مواد تشکیل دهنده غشا ، ظاهر مولکول ها ، جایگاه مولکول ها ، فراوانی هر مولکول و اندازه هر مولکول را نسبت به بقیه را بررسی کنید و مسلط شوید هم سوال قطعی آزمون های آزمایشی است و هم در کنکور سراسری پرتکرار می باشد

ورود مواد به یاخته و خروج از آن

⚜️انتشار ساده:
🔶جریان مولکول ها از جای پر غلظت به جای کم غلظت (در جهت شیب غلظت) انتشار نام دارد. نتیجه نهایی انتشار هر ماده، یکسان شدن غلظت آن در محیط است. مولکول ها به دلیل داشتن انرژی جنبشی می توانند منتشر شوند. بنابراین در صورتی که مواد به روش انتشار از غشا عبور کنند، یاخته انرژی مصرف نمی کند. مولکولی هایی مانند اکسیژن و کربن دی اکسید با این روش از غشا، عبور می کنند.

⚜️انتشار تسهیل شده:
🔶در این روش پروتئین های غشا، انتشار مواد را تسهیل می کنند و مواد را در جهت شیبِ غلظت آنها، از غشا عبور می دهند. ورود سدیم به نورون و خروج پتاسیم از نورون به کمک کانال های نشتی و دریچه دار، با انتشار تسهیل شده انجام می شود. در عرض غشای بعضی از یاخته های گیاهی و جانوری و غشای واکوئول بعضی یاخته های گیاهی، کانال های آب وجود دارد.

⚜️گذرندگی (اُسمز):
🔶در شکل مقابل در یک طرف غشای نازکی که نفوذپذیری انتخابی یا تراوایی نسبی دارد، آب خالص و در طرف دیگر آن، محلول شکر وجود دارد. فقط مولکول های آب می توانند از غشا عبور کنند. حجم مواد در دو طرف غشا یکسان است.

🔶در این حالت، تعداد مولکول های آب در واحد حجم، در سمت راست بیشتر است و این مولکول ها بیشتر به سمت چپ منتشرمی شوند. به انتشار آب از غشایی با تراوایی نسبی، اُسمز می گویند. فشار الزم برای توقف کامل اُسمز، فشار اُسمزی محلول نام دارد.

🔶هر چه تفاوت تعداد مولکول های آب در واحد حجم، در دو سوی غشا بیشتر باشد، فشار اسمزی بیشتر است و آب سریعتر جا به جا می شود. جابجایی خالص آب از محیطی با فشار اسمزی کمتر به محیطی با فشار اسمزی بیشتر است.

🔶همان طور که در شکل می بینید در اثر اسمز، حجم محلول سمت چپ افزایش می یابد. آیا این پدیده برای یاخته ها در بدن ما هم رُخ می دهد؟ آیا ممکن است ورود آب به درون یاخته در اثر اسمز موجب ترکیدن یاخته های بدن ما شود؟ خیر. فشار اسمزی مایع اطراف یاخته ها تقریبا مشابه درون آنهاست. در نتیجه آب بیش از حد وارد نمی شود و یاخته ها از خطر تورم و ترکیدن حفظ می شوند.

⚜️انتقال فعال:
🔶فرایندی که در آن، یاخته مواد را برخالف شیب غلظت منتقل می کند، انتقال فعال نام دارد. در این فرایند، مولکول های پروتئین با صرف انرژی، مادهای را برخلاف شیب غلظت منتقل می کنند. این انرژی می تواند از مولکول “ATP “به دست آید. مولکول ATP شکل رایج انرژی در یاخته است.

⚜️درون بری (آندوسیتوز) و برون رانی (اگزوسیتوز):
🔶بعضی یاخته ها می توانند ذره های بزرگ، را با فرایندی به نام درون بری جذب کنند. برون رانی فرایند خروج ذره های بزرگ از یاخته است. این فرایندها با تشکیل ریزکیسه ها همراه است و به انرژی ATP نیاز دارد.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

نکات کنکوری📝

🔔(ویژگی مختلف جانداران و سطوح مختلف حیات)

نکته : جانداران دارای هفت ویژگی هستند : نظم و ترتیب +همایستایی (هومئوستازی) + رشد و نمو +فرایند جذب و استفاده از انرژی + پاسخ به محیط + تولید مثل  سازش با محیط

همه جانداران سطحی از سازمان یابی دارند و دارای نظم و ترتیب هستند.

باکتری ، از یک سلول (یاخته) تشکیل شده است. محیط جانداران همواره در تغییر است ؛ اما جاندار می تواند وضع درونی پیکر خود را در محدوده ثابتی نگه دارد. مجموعه اعمالی را که برای پایدار نگه داشتن وضعیت درونی جاندار انجام میشود هم ایستایی(هومئوستازی) می نامند. همایستایی از ویژگی های اساسی همه جانداران است.

در گیاهان ، باکتری ها ، قارچ ها و آغازیان ، گیرنده عصبی (نورون) وجود ندارد. همه جانداران به محرک های محیطی پاسخ می دهند ؛ مثال ساقه گیاهان به سمت نور خم می شود.

باکتری فقط تولید مثل غیر جنسی دارد. در این نوع تولید مثل زاده هایی کامال شبیه والد (نههه والدین) ایجاد میشود.

یکی از ویژگیهای همه جانداران زایا ، تولید مثل است. در تولید مثل جنسی ، جانداران موجوداتی کم و بیش شبیه خود را به وجود میآورند. یوزپلنگ همیشه از یوزپلنگ زاده می شود.

گستره حیات از یاخته شروع میشود و با زیست کره پایان می یابد.

باکتری تک سلولی است بنابراین با تقسیم شدن رشد و نمو نمیکند. همه جاندارن رشد و نمو میکنند. رشد به معنای بزرگ شدن و شامل افزایشبرگشت ناپذیر ابعاد یا تعداد یاخته هاست. نمو به معنی عبور از مرحله ای به مرحله دیگری از زندگی است ؛ تشکیل گل در گیاه (برای اولین بار) ، نمونه ای از نمواست

یک گیاه 1 عدد گل دارد. بعد از مدتی دارای 2 عدد گل میشود. ایجاد دومین گل ، رشد محسوب میشود و نهه نمو.

ترتیب سطوح سازمان یابی حیات : یاخته – بافت- اندام – دستگاه – فرد – جمعیت – اجتماع – بوم سازگان – زیستبوم – زیستکره

یاخته همه ویژگیهای حیات را ندارد. برای مثلا گلبول قرمز در انسان تولید مثل نمی کند.

جانداران انرژی می گیرند ؛ از آن (انرژی – نههه گرما) برای انجام فعالیت های زیستی خود استفاده میکنند و بخشی از آن را به صورت گرما از دست میدهند.

نوزاد انسان قابلیت رشد دارد. اما نوزاد انسان توانایی تولید مثل (یکی از ویژگیهای حیات) ندارد.

ترتیب سطوح سازمان یابی حیات را حتما با توجه به ویژگی های هر کدام حفظ کنید

خم شدن ساقه گیاه به سمت نور پاسخ به محیط است نههه سازش

نکته : تمام جانداران در یک بوم سازگان بر خدمات بوم سازگان تاثیر دارند

همه جانداران بخشی از انرژی دریافتی به صورت گرما از دست می دهند.

در جانداران پرسلولی همه فعالیتهای زیستی جاندار در یک سلول رخ نمی دهد. در جانداران تک سلولی همه
فعالیتهای زیستی در یک سلول انجام میشود.

در باکتری اطلاعات لازم برای ادامه حیات (که درون DNA است) ، درون سیتوپلاسم (یک بخش از یاخته) قرار دارد. درجانداران یوکاریوتی DNA درون هسته ، میتوکندری و … جای گرفته است.(در چند بخش جای گرفته است.)

همه ویژگیهای حیات به دلیل وجود DNA است. DNA درون یاخته قرار دارد.

نکته مهم : تعاریف روبرو یعنی یاخته : پایینترین سطح سازمان یابی حیات – آغازگر گستره حیات – واحد ساختار و عملکرد

همه جانداران فقط از بخشی از انرژی جذب شده استفاده می کنند

جانداران تک سلولی در پایینترین سطح (یاخته) همه ویژگی های حیات را دارند. برای مثال انسان در سطح یاخته ، ویژگی تولید مثل ندارد.

جمعیت از افراد همگونه تشکیل شده است.

دفع سدیم اضافی توسط ادرار ، همایستایی(هومئوستازی) است.- خم شدن گیاه به سمت نور ، پاسخ به محیط است- سفید بودن مو در خرس قطبی سازش با محیط است.

باکتری توانایی ایجاد اندام ندارد. و همچنین باکتری هسته ندارد

🔔(مولکول های زیستی)

نکته مهم : مونوساکارید ریبوز در ساختار نوکلئوتید(مونومر= واحد سازنده) RNA و مونوساکارید دئوکسی ریبوزدر ساختار نوکلئوتید (مونومر = واحد سازنده) DNA حضور دارد. به این میگن حضور یک مونومر (مونوساکارید پنج کربنیپ) درونِ مونومر دیگر (نوکلئوتید)

ساکارز از پیوند بین گلوکز و فروکتوز (دو نوع مونوساکارید) تشکیل میشود.

نکته : قند شیر نوعی دی ساکارید به نام لاکتوز است. لاکتوز از دو نوع مونوساکارید تشکیل شده است.(لاکتوز = گالاکتوز + گلوکز)

نشاسته ، سلولز و گلیکوژن ، پلیساکارید هایی هستند که از واحدهای مونومرهای کاملا یکسان (گلوکز) ساخته شده اند.

سلولز ساخته شده در گیاهان در کاغذسازی و تولید انواعی ازپارچه ها به کار میرود

گلیکوژن در جانوران و قارچ ها ساخته می شود. این پلی ساکارید در کبد و ماهیچه وجود دارد و منبع ذخیره گلوکز در جانوران است

تذکر : هیدر کبد ندارد اما ماهیچه دارد. (در ماهیچه گلیکوژن ذخیره می شود.)

در غشای پلاسمایی تری گلیسرید (روغن و چربی) وجود ندارد. تریگلیسریدها در ذخیره انرژی نقش مهمی دارند. انرژی تولید شده از یک گرم تریگلیسرید حدود دو برابر انرژی تولید شده از یک گرم کربوهیدرات است

فسفولیپید فراوان ترین مولکول غشا.

کلسترول لیپید دیگری است که در ساخت غشای یاخته های جانوری (نههه گیاهی) و نیز انواعی از هورمون ها (تستوسترون + استروژن ، پروژسترون و …)شرکت می کند

آنزیم ها (اغلب پروتئینی + بعضی غیر پروتئینی) ⇐ آنزیمهای پروتئینی حاصل بهم پیوستن آمینواسیدها هستند

نکته : rRNA نوعی آنزیم غیرپروتئینی است که از واحدهایی (مونومرهایی) به نام نوکلئوتید ساخته شده است.

نکته : در همه پروتئینها ، آمینواسید ، پیوند پپتیدی ، پیوند هیدروژنی و … وجود دارد. همه پروتئینها شکل سه بعدی و ظاهری خاص دارند و سبب انجام فعالیت خاصی می شوند.

نکته : آنزیم ها همگی شکل سه بعدی خاص و جایگاه فعال دارند. آنزیم ها به دنبال کاهش انرژی فعالسازی سبب افزایش سرعت واکنش میشوند.

نکته مهم : همه آنزیمها ، پروتئینها ، کربوهیدرات ها ، لیپیدها و نوکلئیک اسیدها ، در یاخته ساخته شده و برای ساخته شدن آنها به حضور آنزیم ها و مصرف انرژی نیاز است

ترکیب : بسیاری از فرایندهای یاخته ای را پروتئین ها انجام میدهند. از بین رفتن عملکرد آنها (پروتئین ها) اختلال گسترده ای را در کار یاخته ها و بافت ها ایجاد میکند.

تذکر : یک نوع پروتئین نمیتواند سبب انجام بیشتر کارهای یاخته یا جاندار شود.

ساخته شدن پروتئین (سنتز آبدهی) همراه با تولید آب است نه مصرف آب.

نکته : در حین ساخته شدن مولکول های زیستی (پروتئین ، پلی ساکارید ، DNA ، RNA و …) ، تشکیل پیوند طی سنتز آبدهی رخ می دهد. در حین سنتز آبدهی، آب تولید و انرژی مصرف می شود. تشکیل پیوند توسط آنزیم رخ میدهد

نکته : چند فعالیت پروتئین در سطح کتاب درسی : انقباض ماهیچه (توسط پروتئین های انقباضی = اکتین + میوزین) – انتقال مواد در خون (پروتئین آلبومین انتقال بعضی از داروها مثل پنیسیلین در خون) – کمک به عبور مواد از غشای یاخته (کانال + پمپ) – عملکرد آنزیمی (پپسین + آمیالز + لیزوزیم + انیدرازکربنیک+…) و …

هر مولکول زیستی که دارای کربن و نیتروژن است ، در پیکر همه جانداران ساخته میشود⇐ این جمله نادرست است…… بخش اول اشاره دارد به ⇐پروتئین + نوکلئیک اسید (DNA + RNA – )مراقب باشید !!! در پیکر همه جانداران پروتئین و نوکلئیک اسید ساخته می شود. اما این عبارت همچین حرفی نزده است. ببینید در باکتری پروتئینی به نام مهارکننده ساخته میشود اما این پروتئین در انسان ساخته نمیشود. پس نمی توان گفت هرمولکول زیستی که کربن و نیتروژن دارد(برای مثال پروتئین مهارکننده) در همه جانداران (برای مثال انسان)ساخته می شود.

گروهی از پروتئینها ، آنزیم بوده و سرعت واکنش شیمیایی را افزایش میدهند.

ذخیره انرژی در بدن بر عهده تری گلیسرید(روغن + چربی) است

در دهان نشاسته هیدرولیز شده و مالتوز ساخته می شد.

🔔(یاخته)

توجه : در طول سال تمام مواردی که از یاخته های یوکاریوتی و پروکاریوتی یاد میگیرید در یک برگه A4 بنویسید.توجه : شکل ، جایگاه و وظایف اندامکها را به خوبی مسلط باشید. سوال قطعی آزمون های آزمایشی است. در فصل ِ های پیش رو قطعا به صورت ترکیبی نیاز دارید

در جانداران یوکاریوتی ؛ یاخته اغلب از سه بخش (غشا + سیتوپلاسم + هسته) تشکیل شده است. تذکر : باکتری جانداری پروکاریوت است که غشا و سیتوپلاسم دارد اما هسته و اندامک غشادار ندارد

هسته در جانداران یوکاریوتی وجود دارد. هسته شکل ، اندازه و کار یاخته را مشخص و فعالیتهای آن را کنترل میکند. درهسته دنا (DNA )قرار دارد. دنا دارای اطلاعات لازم برای تعیین صفات است.

نکته : هسته پوششی دو لایه (غشای داخلی و غشای خارجی) دارد. از بهم رسیدن غشاهای هسته منافذ هسته ایجاد میشود. ارتباط هسته با سیتوپلاسم از طریق همین منافذ ممکن می گردد

ترکیب : از منافذ هسته RNA ، پروتئین (هیستون ، عوامل رونویسی و …) ، آنزیم (هلیکاز ، DNAپلیمراز و …) و … عبور میکند

در باکتری ساختار دو غشایی و اندامک دو غشایی وجود ندارد.

نکته : هسته ، میتوکندری و کلروپلاست ساختارهای دو غشایی بوده که درون خود DNA جای داده اند. این ساختارها ویژه جانداران یوکاریوتی هستند.

تذکر : در باکتری ؛ هسته ، میتوکندری و کلروپلاست وجود ندارد.

نکته : DNA باکتری فقط حلقوی است. DNA حلقوی باکتری به صورت آزاد درون سیتوپلاسم است و درون ساختار دو غشایی قرار ندارد.

نکته : در جانداران یوکاریوتی درون هسته DNAی خطی ؛ درون میتوکندری و کلروپالست DNAی حلقوی ؛ وجود دارد.

سیتوپلاسم از اندامک ها و ماده زمینه ای تشکیل شده است. ماده زمینهای شامل آب و مواد دیگر است.

ترکیب : در ماده زمینه ای سیتوپلاسم ، آب ، یون(سدیم ، پتاسیم ، کلسیم و …) ، مواد آلی (پروتئین ، آنزیم و …) وجود دارد

نکته : محل حضور ریبوزوم فعال در یاخته های یوکاریوتی : 1 -به صورت آزاد در سیتوپلاسم 2 -متصل به غشای خارجی هسته و شبکه آندوپلاسمی زبر  3- درون میتوکندری و کلروپلاست

شبکه آندوپلاسمی زبر (دارای ریبوزوم) و صاف (بدون ریبوزوم) – شبکه آندوپلاسمی زبر در ساختن پروتئینها و شبکه آندوپلاسمی صافدر ساختن لیپیدها نقش دارد.

 ساختاری که به ریبوزوم متصل است ⇐هسته + شبکه آندوپلاسمی زبر – هسته به شکل لوله و کیسه نیست. شبکه آندوپلاسمی به شکل لوله و کیسه در سیتوپلاسم گسترش یافته است.

اندامکی  که از کیسه هایی روی هم قرار گرفته تشکیل شده است⇐ دستگاه گلژی در بسته بندی مواد و ترشح آنها به خارج از یاخته نقش دارد.

تذکر : دستگاه گلژی ریبوزوم ندارد و به آن ریبوزوم متصل نیست.

وزیکول (ریزکیسه غشایی) در جابه جایی مواد در یاخته نقش دارد.

هر اندامک آن (در یاخته گیاهی) متشکل از دو غشا است⇐هسته ، میتوکندری ، کلروپلاست

در باکتری و گیاهان دانه دار ، سانتریول وجود ندارد.- سانتریول (میانک) ؛ ساختار استوانه ای شکلی است که در سلول (که در حال تقسیم نیست) به تعداد دو عدد عمود برهم دیده میشود و نقش آنها در تقسیم سلولی است. سانتریول در ساخته شدن دوک تقسیم نقش دارد و سبب سازمان دهی ریزلوله های پروتئینی در یاخته جانوری می شود.

نکته : در ساختار سانتریول و ریبوزوم ، غشا وجود ندارد.

شبکه آندوپلاسمی زبر با دخالت ریبوزوم های چسبیده به خودش ، کدام مولکول زیستی را میسازد؟ پروتئین

تذکر : گروهی از پروتئین ها نقش آنزیمی دارند نه همه آنها

شبکه آندوپلاسمی زبر و صاف هر دو  وزیکول هایی را ساخته و سپس به سمت دستگاه گلژی ارسال می کنند.

شبکه آندوپلاسمی زبر  نسبت به صاف به هسته نزدیکتر است

نکته : پوشش خارجی هسته به شبکه آندوپلاسمی زبر متصل است. شبکه آندوپلاسمی زبر هم به شبکه آندوپلاسمی صاف اتصال یافته است.

تذکر : شبکه آندوپلاسمی صاف مستقیما به هسته متصل نیست.

شبکه آندوپلا سمی زبر ؛ در پروتئین سازی – شبکه آندوپلاسمی صاف ؛ در لیپیدسازی،  کلروپلاست ؛ در کربوهیدرات سازی (فتوسنتز) و … نقش دارد.

نکته : سانتریول لوله دارد. ولی دراین عبارت گفته شده »لوله هم دارد« یعنی کیسه و لوله داشته باشد. سانتریول کیسه ندارد.

توجه : اگر طراح بگوید »جسم گلژی ، کیسه هم دارد. « غلطه- جسم گلژی فقط از کیسه تشکیل شده است. شبکه آندوپلاسمی هم کیسه دارد و هم لوله. اگر طراح
بگوید »شبکه آندوپلاسمی ؛ کیسه هم دارد« درسته چون هم کیسه دارد و هم لوله (این نوع تیپ تست سازی قبلا هم در کنکور مشاهده شده است.)

هسته + میتوکندری + کلروپلاست – درون هر سه DNA و ریبوزوم وجود دارد.

نکته : درون هسته ، DNAی خطی – درون میتوکندری و کلروپالست و باکتری ، DNA حلقوی وجود دارد.
نکته : ریبوزوم درون هسته غیرفعال است و درون هسته پروتئین سازی رخ نمیدهد

هسته + میتوکندری + کلروپلاست + شبکه آندوپلاسمی زبر – هسته ، میتوکندری و کلروپلاست ، DNA و ژن دارند و از روی برخی از
ژنهای خود رونویسی میکنند. شبکه آندوپلاسمی DNA و ژن ندارد

بر روی شبکه آندوپلاسمی زبر ، ریبوزوم وجود دارد نههه درون آن.

میتوکندری و کلروپلاست به اندامک های دیگری متصل نیستند. درون هر دو ریبوزوم فعال وجود دارد که در حال ساختن رشته پلیپپتید و پروتئین هستند.

تذکر : درون هسته ریبوزوم وجود دارد. اما ریبوزوم درون هسته غیرفعال است و توانایی ساختن پروتئین در هسته ندارد.

نکته : محل پروتئین سازی درون سیتوپلاسم و درون میتوکندری و کلروپلاست است.

لیزوزوم کیسهای غشایی است که انواعی از آنزیمها را برای تجزیه مواد دارد

نکته : در یاخته هایی که توانایی بلعیدن ذرات غذایی یا میکروب ها را دارند ، تعداد لیزوزوم آنها زیاد است. برای مثال پارامسی + یاخته های پوشاننده حفره گوارشی هیدر
+ ماکروفاژ + یاخته دندریتی + ماستوسیت + نوتروفیل (گلبول سفید در انسان)

در گیاهان ماده ژنتیک( DNA )درون سه ساختار هسته ، میتوکندری و کلروپلاست جای گرفته است. اما این عبارت برای یاخته جانوری صحیح نیست. در جانوارن DNA درون هسته و میتوکندری جای گرفته است. جانوران کلروپلاست ندارند.

🔔(غشای یاخته ای)

حد فاصل پروتئین های غشا توسط فسفولیپید پر شده است

نکته : مواد تشکیل دهنده غشا : لیپید (فسفولیپید (فراوان ترین)+ کلسترول (فقط در غشای یاخته جانوری)) + انواعی از پروتئین (سطحی و سراسری) + انواعی ازکربوهیدرات (متشکل از چندین مونوساکارید)

گروهی از پروتئینهای غشا سراسری بوده و با هر دو لایه فسفولیپیدی غشا در تماس هستند. – گروهی دیگر از پروتئین های غشا سطحی بوده و با یکی از لایه های غشا در تماس هستند.

کلسترول بین گروهی از فسفولیپیدها جدایی ایجاد کرده و سبب افزایش سیالیت غشا می شود.

گروهی از پروتئینهای سراسری به مواد خاصی(نههه هر ماده ای) اجازه عبور می دهند. به این پروتئین ها میگویم پروتئین های سراسری ترابر.

پروتئین سراسری با هر دو لایه غشا در تماس است

بعضی از پروتئین های سراسری به مواد اجازه عبور نمیدهند. – بعضی دیگر از پروتئینهای سراسری ترابر بوده و کانالی هستند و به مواد خاصی اجازه عبور می دهند (بدون صرف انرژی زیستی) – بعضی دیگر از پروتئینهای سراسری ترابر بوده و پمپ هستند و با صرف انرژی زیستی به مواد اجازه عبور می دهند

بخش کربوهیدراتی غشا با مایع اطراف سلول در تماس است ، گروهی از کربوهیدرات های غشایی به پروتئین اتصال دارند و گروهی دیگر به فسفولیپید اتصال یافته اند.

نکته : بعضی از پروتئین های غشا (گروهی سطحی + گروهی سراسری) به کربوهیدرات اتصال یافته اند.

نکته : بعضی از فسفولیپیدهای لایه خارجی غشا (نهه داخلی) ، به کربوهیدرات اتصال یافته اند.

تذکر : هیچکدام از فسفولیپیدهای لایه داخلی غشا به کربوهیدرات اتصال ندارند.

تذکر : کلسترول غشا به کربوهیدرات متصل نیست.

بعضی (نههه همه) پروتئین های غشا به کربوهیدرات متصل هستند

کربوهیدرات غشایی میتواند به موارد روبرو اتصال داشته باشد : پروتئین غشایی(سطحی + سراسری) + فسفولیپید

نکته : پروتئین نیتروژن دارد اما فسفولیپید نیتروژن ندارد.

درون سلول ، ریبوزوم پروتئین سازی میکند. بعضی از پروتئینهای ساخته شده در نهایت درون غشا قرار میگیرند. بعضی از این پروتئینها سراسری و بعضی هم سطحی هستند.

نکته مهم : در یاخته یوکاریوتی ، پروتئینهای غشا توسط ریبوزوم های شبکه آندوپلاسمی زبر ساخته می شود

در یاخته یوکاریوتی ، شبکه آندوپلاسمی صاف کارخانه تولید لیپید است. فسفولیپید و کلسترول ساخته شده توسط شبکه آندوپلاسمی صاف در نهایتدرون غشای پلاسمایی قرار می گیرند.

نکته : در انسان درون غشا و درون صفرا ، کلسترول وجود دارد

اندامک های دخیل در ساخته شدن غشای یاخته یوکاریوتی : شبکه آندوپلاسمی + دستگاه گلژی + ریبوزوم

تذکر : دستگاه گلژی از کیسه ساخته شده است نه لوله.

بعضی از پروتئین های سطحی مذکور با مایع درون سلول در تماس هستند اما با مایع بیرون سلول خیر.

نکته : پروتئین های سراسری با مایع خارج و درون سلول و گروهی از فسفولیپیدهای غشایی در تماس هستند

پروتئین های سراسری و بعضی از پروتئینهای سطحی به بعضی از فسفولیپیدهای غشا (با اسید چرب و گلیسرول و فسفات موجود در فسفولیپید غشا) متصل هستند.

هر پروتئین غشایی تنها به بعضی از فسفولیپیدهای غشا اتصال دارد.

نکته : بعضی از فسفولیپیدهای غشا به پروتئین اتصال دارند اما بیشتر فسفولیپیدهای غشا به پروتئین متصل نیستند.

گروهی از فسفولیپیدهای غشا با کلسترول تماس دارند نه همه آنها

نکته : کلسترول غشایی به پروتئین و کربوهیدرات متصل نیست.

نکته : هر مولکول کلسترول حدفاصل چندین فسفولیپید در یک لایه غشا قرار گرفته است

فسفولیپید از درون خود مواد را عبور نمیدهد. پروتئین سراسری ترابر از درون خود اجازه عبور مواد می دهد.

هر فسفولیپید تنها درون یک لایه از غشا جای گرفته است.

غشا بیشتر از فسفولیپید ساخته شده است. نفوذپذیری غشا به آب بسیار اندک است.

در صفرا و غشای یاخته جانوری ، کلسترول و فسفولیپید وجود دارد. بخش اعظم مولکول کلسترول با فسفولیپید غشایی در تماس است.

پروتئین ، آمینواسید ، پیوند پپتیدی و هیدروژنی دارد؛ اما فسفولیپید ، آمینواسید و پیوند پپتیدی ندارد

نکته : پمپ و کانال ، پروتئین های سراسری هستند که تمام عرض غشا را طی کردهاند و با فسفولیپیدهای هر دو لایه غشا ، مایع درون سلول و مایع بیرون سلول در تماس هستند

( انتشار تسهیل شده) : پروتئین های کانالی غشا ، انتشار مواد را تسهیل میکنند. – در جهت شیب غلظت (از جای بیشتر به جای کمتر) – بدون صرف
انرژی زیستی – توسط کانال (پروتئین سراسری ، بعضی دریچه دار ، بعضی همیشه باز و بدون دریچه) – مثل ورود سدیم به یاخته ، خروج پتاسیم از یاخته

( انتقال فعال) : مولکول های پروتئین (پمپ) با صرف انرژی ، ماده یا موادی را برخلاف شیب غلظت منتقل میکنند. – همراه با صرف انرژی زیستی
(ATP و …) – مواد برخالف شیب غلظت (از جای کمتر به جای بیشتر) جابه جا میشوند.

نکته : پمپ و کانال ، پروتئین های سراسری هستند که تمام عرض غشا را طی کردهاند و با فسفولیپیدهای هر دو لایه غشا ، مایع درون سلول و مایع بیرون
سلول در تماس هستند.

اگزوسیتوز (برون رانی) : فرایند خروج ذره های بزرگ از یاخته – اتصال ریزکیسه غشایی به غشای پالسمایی – همراه با مصرف ATP – ادغام شدن غشای ریزکیسه
با غشای پلاسمایی و افزایش وسعت غشای پلاسمایی- ورود محتویات ریزکیسه به مایع خارج از سلول.

نکته : در طی اگزوسیتوز مایع درون سلولی به همراه ذرات درشت به بیرون از یاخته ریخته میشود

نکته : در طی اگزوسیتوز لایه خارجی غشای ریزکیسه به لایه داخلی غشای پلاسمایی اضافه می گردد و لایه داخلی غشای ریزکیسه به لایه خارجی غشای پلاسمایی اضافه میگردد

تذکر : در طی اگزوسیتوز ریزکیسه به خارج از یاخته وارد نمیشود بلکه محتویات ریزکیسه به بیرون ریخته میشود.

آندوسیتوز (درون بری) : فرایند جذب (ورود) ذرات بزرگ به یاخته – نزدیک شدن ذرات بزرگ به غشای پلاسمایی – ایجاد فرورفتگی در غشای پلاسمایی – همراه
با مصرف ATP – ایجاد ریزکیسه غشایی (محتویات درون آن شامل ذرات بزرگ و مایع برون سلولی است) – جدا شدن ریزکیسه غشایی از غشای پلاسمایی – کاهش
وسعت غشای پلاسمایی

نکته : در طی آندوسیتوز مایع خارج سلولی به همراه ذرات درشت به درون یاخته وارد می شود.

نکته : در طی آندوسیتوز یک ریز کیسه ایجاد میشود که منشا لایه خارجی غشای آن ، لایه داخلی غشای پلاسمایی است. و منشا لایه داخلی ریزکیسه ، لایه خارجی غشای پلاسمایی می باشد.

تذکر : در طی آندوسیتوز ریزکیسه از خارج از یاخته وارد یاخته نمیشود بلکه ذرات درشت از خارج وارد یاخته میشوند.

انتشار ساده : جریان مولکول ها از جای پرغلظت به جای کم غلظت (در جهت شیب غلظت) – بدون صرف انرژی زیستی – بدون فعالیت پروتئینهای غشا– مثال : اکسیژن ، کربن دی اکسید ، جذب ویتامین های محلول در چربی (DAKE )و اسید چرب و گلیسرول و کلسترول ، آمونیاک

اسمز: انتشار آب از غشایی با تراوایی نسبی (نفوذپذیری انتخابی) – بدون صرف انرژی زیستی

نکته : هر چه تفاوت تعداد مولکول های آب در واحد حجم ، در دو سوی غشا بیشتر باشد ، فشار اسمز ی بیشتر است و آب سریع تر جابه جا می شود

نکته : جابه جایی خالص آب از محیطی با فشار اسمزی کمتر (پتانسیل آب بیشتر) به محیطی با فشار اسمزی بیشتر (پتانسیل آب کمتر ) است.

در اسمز و انتشار ساده انرژی زیستی مصرف نمی شود

در تسهیل شده و انتقال فعال با فعالیت پروتئینهای غشایی مقدار مواد (و غلظت آنها) در دوسوی غشا دستخوش تغییر میشود.

 در انتشار ساده بدون دخالت پروتئین(متشکل از آمینواسید) جابه جایی مواد رخ میدهد

در اگزوسیتوز و آندوسیتوز جابهجایی مواد در جهت شیب یا خالف شیب نیست بلکه بر اساس نیاز یاخته است

فرایندهایی که بدون نیاز به مصرف ATP است = انتشار ساده اسمز بعضی از انتقال فعال ها انتشار تسهیل شده انتقال فعال جابه جایی مواد در خالف شیب غلظت انجام می شود

ترکیب : در زیست دوازدهم با نوعی پمپ آشنا می شوید که این پمپ با انرژی الکترون برانگیخته (نههه ATP )فعالیت می کند و پروتون را در خالف شیب غلظت جابه جا میکند.

نکته : بعضی از پمپ ها با مصرف ATP کار میکنند و بعضی دیگر از انرژی زیستی نوع دیگر (به غیر از ATP )استفاده می کنند.

در اگزوسیتوز هیچگاه ریزکیسه از یاخته خارج نشده و وارد مایع بین سلولی نمیشود.

در آندوسیتوز هیچگاه ریزکیسه وارد یاخته نمی شود.

در اسمز آب از فشار اسمزی کم (پتانسیل آب بالا) به محلی با فشار اسمزی بیشتر (پتانسیل آب کمتر) جابه جا می شود.

اگزوسیتوز همراه با افزایش فسفولیپیدهای غشا است اما آندوسیتوز همراه با کاهش وسعت غشای پلاسمایی است.

انتقال فعال با دخالت پمپ (پروتئین سراسری غشا) انجام میشود.

 در انتقال فعال ، پمپ (پروتئین سراسری غشا) با صرف انرژی تغییر وضعیت داده و سبب عبور ماده یا مواد از عرض غشا می شود

آندوسیتوز همراه با کاهش وسعت غشایی و اگزوسیتوز همراه با افزایش وسعت غشایی است. هر دو همراه با صرف انرژی زیستی ATP هستند

نکته : مولکول ATP شکل رایج انرژی در یاخته است.

تغییر شکل پروتئین = انتقال فعال و گروهی از انتشارهای تسهیل شده – در انتشار تسهیل شده (برخالف انتقال فعال) ، انرژی زیستی مصرف نمی شود.

اگزوسیتوز + آندوسیتوز – هر دو همراه با تشکیل کیسه غشایی و صرف انرژی ATP( شکل رایج انرژی یاخته) است.

در انتقال فعال (برخالف اگزوسیتوز و آندوسیتوز) اختلاف غلظت مواد در دو سوی غشا افزایش می یابد.

نکته : انجام تبادلات یاخته با محیط اطراف به منظور حفظ حیات است. همه تبادلات و جابهجایی مواد از عرض غشای یاخته در حفظ محیط درونی یاخته و حفظ هومئوستازی اهمیت دارد

عبور مولکول های کوچک از غشا (مونوساکارید ، آمینوا سید و …) توسط آندوسیتوز و اگزوسیتوز نیست.

نکته بسیار مهم : در جانداران خیلی از فرایندهایی که همراه با مصرف ATP هستند لزوما سبب عبور مواد از عرض غشا نمی شوند؛ برای مثال فرایند انقباض در انسان همراه با مصرف ATP است اما هدف از مصرف ATP ، عبور مواد از عرض غشای پلاسمایی نیست.

فرایند اگزوسیتوز و آندوسیتوز همراه با مصرف ATP است. (نههه نوع دیگری از انرژی)

در اگزوسیتوز کربوهیدرات درون یاخته (مستقر بر روی ریزکیسه) به غشای پلاسمایی اضافه میشود. اما درآندوسیتوز ، بخشی از کربوهیدرات های مستقر بر غشای پلاسمایی همراه با تشکیل ریزکیسه وارد سلول می شود. ( در هر دو فرایند میزان کربوهیدرات سیتوپلاسم و غشای پلاسمایی تغییر میکند.)

غشای پلاسمایی جانوران کلسترول دارد. این عبارت برای بقیه نادرست است.

در انتشار تسهیل شده کانال پروتئینی (پروتئین سراسری = تمام عرض غشا را طی کرده است نقش اصلی دارد.)

نکته : در طی اگزوسیتوز لایه خارجی غشای ریزکیسه به لایه داخلی غشای پلاسمایی اضافه می گردد و لایه داخلی غشای ریزکیسه به لایه خارجی غشای پلاسمایی اضافه میگردد.

نکته : در طی آندوسیتوز یک ریزکیسه ایجاد میشود که منشا لایه خارجی غشای آن ، لایه داخلی غشای پلاسمایی است. و منشا لایه داخلی ریزکیسه ،لایه خارجی غشای پلاسمایی می باشد. (لایه داخلی ریزکیسه = لایه خارجی غشا – لایه خارجی ریزکیسه = لایه داخلی غشا)

 منشا لایه داخلی ریزکیسه حاصل فرایند آندوسیتوز ، لایه خارجی غشای پلاسمایی (که کربوهیدرات دارد) است

 در انتشار ساده عبور مواد از بین فسفولیپیدهای غشا رخ می دهد. در انتشار تسهیل شده عبور مواد از درون کانال پروتئینی انجام میشود.