قلب

🔶دومین عمل موفقیت آمیز پیوند قلب مصنوعی در ایران در سال 1394 در بیمارستان قلب شهید رجایی تهران روی مردی 59 ساله انجام شد که سه بار سکته کرده و برون ده قلبی او به 10 درصد رسیده بود.

رگ های متصل به قلب:
🔶از قلب انسان ۲ سرخرگ خارج شده به طوری که از بطن چپ سرخرگ آئورت روشن و از بطن راست سرخرگ ششی تیره خارج شده و به قلب انسان 7 سیاهرگ وارد شده به طوری که به دهلیز چپ  سیاهرگهای ششی روشن(4)و به دهلیز راست سیاهرگ های بزرگ زیرین، بزرگ زبرین و کرونری تیره وارد می شود.

🔶قوس آئورت بر روی سرخرگ ششی راست بوده و از آن سه شاخه برای خونرسانی به اندام های باالتر از قلب جدا می شود. سرخرگ ششی راست از پشت بزرگ سیاهرگ زبرین عبور می کند. از ابتدای آئورت دو سرخرگ کرونری (اکلیلی) برای تغذیه قلب خارج می شود که  پس از رفع نیاز های یاخته های قلب نهایتا با هم یکی می شوند و به صورت یک سیاهرگ کرونری(اکلیلی) به دهلیز راست متصل می شوند.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰دریچه های قلب:
🔶بین دهلیز و بطن چپ دریچه میترال(دو لختی) و بین دهلیز و بطن راست دریچه سه لختی و بین سرخرگ های آئورت و ششی و بطن چپ و بطن راست دریچه های سینی قرار دارند. دریچههای میترال و سه لختی به وسیلهی طناب های ارتجاعی به برجستگیهای  ماهیچه ای دیوارهی داخلی قلب اتصال دارند. دریچه های سینی از سه قطعه کوچک تشکیل شده اند.ضخامت بطن چپ بیشتر بطن راست است

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰تأمین اکسیژن و مواد مغذی قلب
🔶خونی که از درون قلب عبور می کند، نمی تواند نیازهای تنفسی و غذایی قلب را برطرف کند. به همین دلیل ماهیچه قلب با رگ های ویژه ای به نامسرخرگ های اکلیلی(کرونری) که از آئورت منشعب شده اند، تغذیه می شود. (دو سرخرگ اکلیلی)

🔶این رگ ها پس از رفع نیاز یاخته های قلبی، با هم یکی می شوند و به صورت سیاهرگ اکلیلی به دهلیز راست متصل می شوند. بسته شدن اینسرخرگ ها توسط لخته یا سخت شدن دیواره آنها (تصلب شرایین)، ممکن است باعث سکته قلبی شود؛ چون در این حالت به بخشی از ماهیچه قلب،اکسیژن نمی رسد و یاخته های آن می میرند.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰دریچه های قلب
🔶وجود دریچه ها در هر بخشی از دستگاه گردش موادباعث یک طرفه شدن جریان خون در آن قسمتمی شود. در ساختار دریچه ها، بافت ماهیچه ای به کار نرفته بلکه همان بافت پوششی است که چین خورده است و دریچه ها را می سازد؛وجود بافت پیوندی در این دریچه ها به استحکام آنها کمک می کند.

🔶ساختار خاص دریچه ها و تفاوت فشار در دو طرف آنها، باعث باز یا بسته شدن دریچه ها میشود. بین دهلیز و بطن دریچه ای هست که در هنگامانقباض بطن؛ از بازگشت خون به دهلیز، جلوگیری می کند . (این دریچه ها به وسیله ی طناب های ارتجاعی به برجستگیهای ماهیچه ای دیوارهی داخلی قلب اتصال دارند.) دریچه بین دهلیز و بطن چپ را میترال یا دو لختی می گویند؛

🔶زیرا از دو قطعه آویخته تشکیل شده است. بین دهلیز  و بطن راست، دریچه سه لختی قرار دارد. در ابتدا سرخرگ های خروجی از بطن ها، دریچه های سینی قرار دارند که از بازگشت خون به بطن ها جلوگیری می کنند.(هر کدام از سه قطعه کوچک تشکیل شده اند.)

ترتیب دریچه های قلب از جلو به عقب: سینی ششی – سینی آئورت – دولختی – سه لختی

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰ساختار بافتی قلب
🔶قلب اندامی ماهیچه ای است و دیواره آن سه لایه دارد. داخلی ترین لایه آن درون شامه و شامل یک لایه نازک بافت پوششی است که زیر درون شامه، بافت پیوندی وجود دارد.

🔶این بافت درون شامه را به لایه میانی یا ماهیچه ای قلب می چسباند. درون شامه در تشکیل دریچه های قلب نیز شرکت می کند. لایه میانی ضخیم ترین لایه قلب است که ماهیچه قلب نیز نامیده می شود. این لایه بیشتر از یاخته های ماهیچه ای  قلبی تشکیل شده است. بین این یاخته ها، بافت پیوندی  متراکم نیز قرار دارد. بسیاری از  یاخته های ماهیچه ای قلب به رشته های کلاژن موجود در این بافت پیوندی متصل هستند.

🔶بافت پیوندی متراکم باعث استحکام دریچه های قلبی می شود.بیرونی ترین لایه دیواره قلب برون شامه است. این لایه روی خود  برمی گردد و پیراشامه را به وجود می آورد. برون شامه و پیراشامه از بافت پوششی سنگفرشی و بافت پیوندی متراکم تشکیل شده اند. بین برون شامه و پیراشامه فضایی وجود دارد که با مایع پرشده است. این مایع نیز ضمن محافظت ازقلب، به حرکت روان آن کمک می کند.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰ساختار ماهیچۀ قلب
🔶ماهیچه قلبی، ترکیبی از ویژگی های ماهیچه اسکلتی و صاف دارد. همانند ماهیچه اسکلتی، دارای ظاهری مخطط است. از طرف دیگر همانند یاخته هایماهیچه صاف، به طور غیرارادی منقبض می شوند. یاخته های آن بیشتر یک هسته ای و بعضی دو هسته ای اند.

🔶یکی از ویژگی های یاخته های ماهیچه ای قلب ارتباط آنها از طریق صفحات بینابینی (در هم رفته) است. ارتباط یاخته ای در این صفحات به گونه ای است که باعث می شود پیام انقباض و استراحت به سرعت بین یاخته های ماهیچۀ قلب منتشر شود و قلب در انقباض و استراحت مانند یک توده  یاخته ای واحد عمل کند.

🔶 البته در محل ارتباط ماهیچه دهلیزها به ماهیچهبطن ها، بافت پیوندی عایقی وجود دارد؛ که مانع از انقباض هم زمان دهلیزها و بطن ها می شود.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰شبکه هادی قلب
🔶بعضی یاخته های ماهیچه قلب ویژگی هایی دارند که آنها را برای تحریک خود به خودی قلب اختصاصی کرده است. پراکندگی این یاخته ها به صورت شبکه ای از رشته ها و گره ها در بین سایر یاخته هاست که به مجموع آنها، شبکه هادی قلب می گویند.

🔶یاخته های این شبکه با دیگر یاخته های ماهیچه قلبی ارتباط دارند.  در این شبکه پیام های الکتریکی برای شروع انقباض ماهیچه قلبی ایجاد می شوند و به سرعت در همه قلب گسترش می یابند.

🔶شبکه هادی قلب شامل دو گره و دسته هایی از تارهای تخصص یافته برای ایجاد و هدایت سریع جریان الکتریکی است. گره اوّل یا گره سینوسی- دهلیزی در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. این گره بزرگ تر است و  شروع کننده پیام های الکتریکی است، به همین دلیل به آنپیشاهنگ یا ضربان ساز می گویند.
🔶گره دوم یا گره دهلیزی- بطنی در دیواره پشتی دهلیز راست، و در عقب دریچه سه لختی است.ارتباط بین این دو گره از طریق رشته های شبکه هادی انجام می شود که جریان الکتریکی ایجاد شده در گره پیشاهنگ را  به گره دوم منتقل می کنند. (رشته های بین گرهی شامل سه دسته کوچک می باشند)

🔶فرستادن پیام از گره دهلیزی بطنی به درون بطن، با فاصلۀ زمانی انجام می شود در واقع پیام ها در گره دهلیزی بطنی قبل از گسترش به دیواره بطن ها اندکی معطل می شود که این به دلیل تضمین تخلیه کامل دهلیزها قبل از انقباض بطن هاست.پس از گره دهلیزی بطنی رشته هایی از بافت هادی که در دیواره بین دو بطن وجود دارند به دو مسیر راست و چپ تقسیم می شوند و جریان الکتریکی را در بطن ها پخش می کنند. در نتیجه پیام الکتریکی به یاخته های ماهیچه قلبی منتقل می شود و بطن ها به طور همزمان منقبض می شوند.

🔶پس شبکه هادی قلب از بعضی از سلول های ماهیچه قلبی تشکیل شده که خاصیت تحریک پذیری خود به خودی داشته و با  دیگر یاخته های ماهیچه قلبی، ارتباط دارند. در این شبکه، پیام های الکتریکی برای شروع انقباض ماهیچه قلبی ایجاد  می شوند و به سرعت در همه قلب گسترش می یابند.شبکه هادی قلب شامل گره سینوس دهلیزی (پیشاهنگ یا ضربان ساز) – گره دهلیزی بطنی – مسیرهای بین گرهی  (سه دسته کوچک) – دسته تارهای دهلیزی – تارهایی در دیواره بین دو بطن – دسته تارهای بطنی چپ و راست می باشد.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰چرخه ضربان قلب
🔶قلب تقریباً در هر ثانیه، یک ضربان دارد و ممکن است در یک فرد با عمر متوسط در طول عمر، نزدیک به سه میلیارد بار منقبض شود، بدون اینکه مانند ماهیچه های اسکلتی بتواند استراحتی پیوسته داشته باشد. استراحت (دیاستول) و انقباض (سیستول) قلب را، که به طور متناوب انجام می شود، چرخه یا دوره قلبی می گویند. در طی هر چرخه، قلب با خون سیاهرگ ها پر و سپس منقبض می شود و خون را به سراسر بدن می فرستد. در هر چرخه، این مراحل دیده می شود.

1 -استراحت عمومی:
تمام قلب در حال استراحت است. خون بزرگ سیاهرگ ها وارد دهلیز راست و خون سیاهرگ های ششی به دهلیز چپ وارد می شود. ورود خون از دهلیز ها به بطن ها آغاز می شود.
زمان: حدود 4/0 ثانیه
دریچه های دهلیزی بطنی باز و دیچه های سینی بسته
2 -انقباض دهلیزی:
بسیار زودگذر است و انقباض دهلیز ها صورت می گیرد و با انجام آن، بطن ها به طور کامل با خون پر می شوند.
زمان: حدود 1/0 ثانیه
دریچه های دهلیزی بطنی باز و دیچه های سینی بسته
3 -انقباض بطنی:
انقباض بطن ها صورت می گیرد و خون ازطریق سرخرگ ها به همه قسمت های بدن ارسال می شود.
زمان: حدود 3/0 ثانیه
دریچه های دهلیزی بطنی بسته و دیچه های سینی باز

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰صداهای قلب
🔶اگر گوش خود را به سمت چپ قفسه سینه کسی بچسبانید یا گوشی پزشکی را روی قفسه سینه خود یا شخصی دیگر قرار دهید، صداهای قلب را می شنوید. صدای اوّل (پوم) قوی، گنگ و طوالنی تر است و به بسته شدن دریچه های دولختی وسه لختی هنگام شروع انقباض بطن ها مربوط است.

🔶صدای دوم (تاک) واضح و کوتاه تر و مربوط به بسته شدن  دریچه های سینی ابتدای سرخرگ ها است که با شروع استراحت بطن، همراه است و زمانی شنیده می شود که خونِ  وارد شده به سرخرگ های آئورت و ششی، قصد برگشت به بطن ها را دارد و با بسته شدن دریچه های سینی، جلوی آن گرفته می شود.

🔶متخصصان با گوش دادن دقیق به صداهای قلب و نظم آنها، از سالم بودن قلب آگاه می شوند . در برخی بیماری هابه ویژه اختلال در ساختار دریچه ها، بزرگ شدن قلب یا نقایص مادرزادی مثل کامل نشدن دیواره میانی حفره های قلب، ممکن است صداهای غیرعادی شنیده شود.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰نوار قلب (ECG )چه می گوید؟
🔶یاخته های ماهیچه قلبی در هنگام چرخه ضربان قلب، فعالیت الکتریکی را نشان می دهند. جریان الکتریکی حاصل از فعالیت  قلب را می توان در سطح پوست دریافت و به صورت نوار قلب (ECG )ثبت کرد.نوار قلب شامل 3 موج P ، QRS و T است. فعالیت الکتریکی دهلیزها به شکل موج P و فعالیت الکتریکی بطن ها به شکل موج QRS ثبت می شود.

🔶انقباض هر یک از این بخش ها،اندکی پس از شروع فعالیت الکتریکی آن بخش است. موج T اندکی پیش از پایان انقباض بطن ها و بازگشت آنها به حالت استراحت ثبت می شود. بررسی تغییراتی که در نوار قلب رخ می دهد، می تواند  به متخصصان در تشخیص بیماری های قلبی کمک کند.

موج P :پیام انقباض دهلیزها (کمی قبل از آغاز انقباض دهلیزها)
موج QRS :پیام انقباض بطن ها (کمی قبل از آغاز انقباض بطن ها)
موج T :پیام استراحت بطن ها (کمی قبل از آغاز استراحت عمومی)

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰برون ده قلبی
🔶حجمِ خونی که در هر انقباض بطنی از یک بطن خارج و وارد سرخرگ می شود، حجم ضربه ای نامیده می شود. اگر این مقدار را در تعداد ضربان قلب در دقیقه ضرب کنیم، برون ده قلبی به دست می آید. برون ده قلبی متناسب با سطح فعّالیت بدن تغییر می کند و عواملی مانند سوخت و ساز پایه بدن، مقدار فعّالیت بدنی، سن و اندازه بدن، در آن مؤثر است.میانگین برون ده قلبی در بزرگسالان در حالت استراحت حدود پنج لیتر در دقیقه است پس میزان حجم ضربه ای برابر است با  تقریبا 66 میلی لیتر.
پس:
حجم ضربه ای= حجم خونی که در هر انقباض بطنی از هر بطن خارج می شود.
برون ده قلب = حجم خونی که در هر دقیقه از هر بطن خارج می شود.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

نکات کنکوری

📌ندازه دهلیز ها (حفرات بالایی قلب) از بطنها (حفرات پایینی قلب) کوچکتر است. ضخامت دیواره دهلیزها از بطن ها کمتر است.

📌سطح درونی بطن ها (بزرگترین حفرات قلب) همراه با برآمدگیهایی است. اما سطح درونی دهلیزها تقریبا صاف است.

📌 به دهلیز چپ 4 عدد سیاهرگ ششی )مملو از خون روشن( متصل است.

📌نکته : به دهلیز راست ، 3 عدد سیاهرگ تیره (بزرگ سیاهرگ های زیرین و زبرین + سیاهرگ کرونر) – به دهلیز چپ ، 4 عدد سیاهرگ روشن (سیاهرگ ششی)  به بطن چپ ، 1 عدد سرخرگ آئورت روشن – به بطن راست ، 1 عدد سرخرگ ششی تیره ، اتصال یافته است.

📌به دهلیز راست بزرگ سیاهرگ های زیرین و زبرین اتصال یافته است. قطر درون این دو رگ بیشتر از بقیه رگها است.

📌هر بطن خون خود را به یک سرخرگ وارد می کند.

📌بطن راست محل انباشت خون تیره است اما بطن چپ محل انباشت خون روشن است.

📌طی انقباض ماهیچه دیواره بطن ها خون درون آنها ، به سرخرگ هایی (که در بالای قلب قرار دارند) وارد می شود.

📌دهلیزها حفرات بالایی قلب بوده که نسبت به دریچههای قلب در سطح بالاتری قرار دارند.

📌خون موجود در بطن ها به درون سرخرگ ها ریخته میشود. خون سرخرگی مستقیما وارد بطن نمیشود.

📌دریچه های سه لختی و دولختی (میترال) توسط رشته هایی به برآمدگی های درون بطن متصل شده اند.

📌طبق شکل کتاب درسی دریچه های سینی و دهلیزی بطنی ، از گروهی از محلهای ورود خون به دهلیزها پایینتر قرار دارند.

📌نکته : طبق شکل کتاب درسی محل اتصال بزرگ سیاهرگ زیرین به دهلیز راست ، پایین تر از محل دریچههای سینی است.

📌قطر درونی بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین از بقیه رگها بیشتر است ؛ اما قطر سیاهرگ کرونر کم است.

📌 سیاهرگ های ششی از دو سمت به دهلیز چپ اتصال یافته اند.

📌 قوس آئورت از روی سرخرگ ششی راست عبور می کند و در ادامه به سمت حفره شکمی میرود.

📌 وظیفه سرخرگ کرونر خون رسانی و تغذیه ماهیچه قلب است.

📌سه رگ انشعاب یافته از بخش بالایی قوسی شکل آئورت وظیفه اکسیژن رسانی به دست ها و اندام های بالاتر از قلب (مغز ، چشم و …) را بر عهده دارند.

📌آئورت در ادامه از پشت قلب عبور کرده و به صورت عمود از دیافراگم عبور می کند و وارد حفره شکمی می شود. این بخش از آئورت وظیفه تغذیه و اکسیژن رسانی به اندام های پایین تر از قلب را بر عهده دارد. (معده ، روده ، کبد ، طحال ، پاها ، کلیه ها ، مثانه و …)

📌سرخرگ ششی (حامل خون تیره) پس از خروج از ب طن راست ، ابتدا دو شاخه شده و سپس هر یک از شاخه ها وارد یک شش می شوند.

📌نکته : سرخرگ ششی انشعاب یافته به سمت شش راست نسبت به سرخرگ ششی انشعاب یافته به سمت شش چپ بلندتر است.

📌 دهلیزها از طریق دریچههای دهلیزی بطنی ، خون خود را به بطن ها میریزند.

📌قلب در حفره سینهای روی دیافراگم و متمایل به چپ قرار گرفته است. در جلو به جناغ و از پشت به ستون مهره نزدیک است.

📌بین بطن های چپ و راست دیواره عضلانی ضخیم وجود دارد.

📌دریچه های قلب (دهلیزی بطنی + سینی) ، سبب ایجاد جریان خون یک طرفه می شوند.

📌وقتی بطن چپ منقبض شود ، خون روشن وارد آئورت میگردد. در این حالت به دلیل ورود حجم زیادی از خون به درون آئورت قطر آن افزایش می یابد.

📌هر برآمدگی در بطن متشکل از بافت پوششی ، بافت پیوندی و ماهیچه قلبی است.

📌وقتی بطن راست منقبض شود ، دریچه سینی ششی باز شده و خون از طریق سرخرگ ششی به شش ها فرستاده
میشود.
📌 خون روشن از شش ها خارج شده و توسط سیاهرگ های ششی (4 عدد) به دهلیز چپ وارد میشود.

📌مبدا گردش ششی : بطن راست – مقصد گردش ششی : دهلیز چپ – هدف گردش ششی : تبدیل خون تیره به روشن – بطن راست و دهلیز چپ در یک نیمه از قلب قرار ندارند.

📌مبدا گردش ششی بطن راست است نه بطن چپ.

📌به دنبال انقباض بطن چپ ، دریچه سینی آئورتی باز شده و خون پراکسیژن (مملو از مواد مغذی) وارد آئورت شده و سپس در سراسر بدن (دست ها ، سر ، چشم ، پاها ، معده ، روده ، کبد و …) به گردش در میآید.

📌 خون روشن وارد بافت ها شده و پس از تبادل مواد با یاخته ها تیره میشود. خون تیره توسط سیاهرگ هایی به دهلیز راست وارد می شود.

📌 مبدا گردش عمومی : بطن چپ – مقصد گردش عمومی : دهلیز راست – هدف گردش عمومی : تامین اکسیژن و مواد مغذی بافت ها و دور کردن مواد دفعی آنها – بطن چپ و دهلیز راست در یک نیمه از قلب قرار ندارند.

📌 بالاتر از دریچه سینی آئورتی ، دو عدد سرخرگ کوچک از آئورت منشعب شده و سپس خون روشن و پر غذا را به ماهیچه قلب میبرند.

📌نکته : سرخرگ هایی که خون روشن و پرغذا را برای ماهیچه قلب میبرند ، سرخرگ های کرونری (اکلیلی) نامیده میشوند.

📌 خون تیره توسط یک سیاهرگ )سیاهرگ کرونری( مستقیما به دهلیز راست وارد می شود.

📌آغاز گردش خونکرونری : ابتدای آئورت (کمی بالاتر از دریچه سینی آئورتی) – پایان گردش خونکرونری : دهلیز راست هدف گردش خونکرونری : تغذیه ماهیچه های قلب.

📌خونی که از درون قلب عبور می کند، نمیتواند نیازها ی تنفسی و غذایی قلب را برطرف کند.

📌مویرگ های قلب ، پس از رفع نیاز یاخته های قلبی، با هم یکی میشوند و به صورت یک سیاهرگ اکلی لی به دهلیز راست (نهههه چپ) متصل میشوند.

📌بسته شدن سرخرگ های (نههه سیاهرگ های) اکلیلی توسط لخته یا سخت شدن دیوارۀ آنها 0تصلب شرایین)، ممکن است (نههه قطعا)باعث سکته قلبی شود؛ چون در این حالت به بخشی از ماهیچۀ قلب، اکسیژن نمیرسد و یاخته های آن میمیرند.

📌 طبق شکل کتاب درسی ، هر دو سرخرگ کرونری منشعب شده از آئورت در سطح قلب چند شاخه شده و سرخرگ های کوچکتر ایجاد می کنند. سپس سرخرگ های کوچکتر به الیههای قلب نفوذ کرده و در نهایت درون لایه ماهیچهای قلب تشکیل شبکه مویرگی میدهند.

📌سرخرگ اکلیلی چپ ، ماهیچه های نیمه چپ قلب را تغذیه میکند. سرخرگ اکلیلی راست ، ماهیچه های نیمه راست قلب را تغذیه میکند.

📌قطر سرخرگ اکلیلی سمت چپ بیشتر از راست است و بیشتر ماهیچه بطن چپ را تغذیه میکند.

📌 طبق شکل کتاب درسی هر دو سرخرگ کرونری از آئورت منشا می گیرند. سرخرگ آئورت نسبت به سرخرگ ششی کمی به سمت راست قلب متمایل است.

📌 سیاهرگ کرونر خون دیواره قلب را دریافت میکند نه خون اندام های بالاتر یا پایین تر از قلب.

📌بزرگ سیاهرگ زبرین : دریافت خون سر و دست ها – بزرگ سیاهرگ زیرین : دریافت خون اندام های پایین تر از دیافراگم (پا ، کلیه ، کبد و …) –سیاهرگ های ششی : دریافت خون شش ها

📌دهلیزها (برخالف بطن ها) برآمدگی و طناب ارتجاعی ندارند.

📌در همه خونها )تیره و روشن( اکسیژن و دی اکسیدکربن وجود دارد.

📌سرخرگ ششی که به سمت شش راست می رود ، دارای طول بیشتری است. این سرخرگ از پشت بزرگ سیاهرگ زبرین عبور میکند.

📌دومین عمل موفقیتآمیز پیوند قلب مصنوعی در ایران در سال 1394 در بیمارستان شهید رجایی تهران روی مردی 59 ساله انجام شده که سه بار سکته قلبی کرده و برون ده قلبی او به 10 درصد رسیده بود.

📌هموگلوبین موجود در خون روشن )سیاهرگ های ششی + خون درون دهلیز و بطن چپ + آئورت( نسبت به خون تیره )بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین + سیاهرگ کرونر + سرخرگ ششی + دهلیز و بطن راست( سهم بیشتری در حمل اکسیژن دارد.

دریچه های قلب

📌وجود در یچه ها در هر بخشی از دستگاه گردش مواد باعث یک طرفه شدن جریان خون در آن قسمت می شود.

📌 در دریچه های قلب ، بافت ماهیچه ای وجود ندارد.

📌وجود بافت پی وند ی متراکم در این دریچهها به استحکام آنها کمک میکند. بافت پیوندی متراکم دارای کالژن فراوان ، الاستیک ، ماده زمینهای و سلول است. تعداد یاخته ها و میزان ماده زمینه ای بافت پیوندی متراکم از بافت پیوندی سست کمتر است.

📌دریچه دولختی از دو قطعه آویخته تشکیل شده است. اما دریچه سه لختی از سه قطعه آویخته تشکیل شده است.

📌ساختار خاص دریچه ها + تفاوت فشار خون در دو طرف دریچهها – تفاوت فشار خون مستقیم یا غیر مستقیم توسط انقباضات ماهیچه قلب ایجاد میشود.

📌دریچه دو لختی (دارای دو قطعه آویخته) + دریچه سه لختی (دارای سه قطعه آویخته)- بین دهلیز و بطن دریچهای هست که در هنگام انقباض بطن؛ )با بسته شدن( از بازگشت خون به دهلیز، جلوگیری می کند. دریچۀ بین دهلیز و بطن چپ را دولختی میگویند، زیرا از دو قطعۀ آویخته تشکیل شده است. دریچه بین دهلیز و بطن راست را، دریچۀ سه لختی می نامند . (متشکل از سه قطعه آویخته : در سطح شکل کتاب درسی)

📌 دریچه سینی ششی با خون تیره و دریچه سینی آئورتی با خون روشن در تماس است.

📌دریچه های قلب سبب ایجاد جریان یک طرفه خون در همان بخش از قلب میشوند.

📌پیک های شیمیایی (ناقل عصبی + هورمون) بر میزان و شدت انقباضات قلب تاثیر دارند. به دنبال انقباضات قلب جریان خون ایجاد میشود. در نتیجه دریچه ها باز یا بسته میشوند.

📌 مانع از بازگشت خون از سرخرگ به بطن می شوند.

📌 واحد انقباضی در ماهیچه وجود دارد. در دریچه های قلب ماهیچه وجود ندارد.

📌به دنبال انقباض ماهیچههای قلب ، فشار خون ایجاد شده و دریچههای قلب باز یا بسته میشوند.

📌کلسیم برای انقباض در ماهیچه الزم است. در دریچههای قلب ماهیچه وجود ندارد. بنابراین کلسیم مستقیما در فعالیت دریچهها نقش ندارد اما غیر مستقیم نقش دارد.

📌به دنبال انقباض ماهیچه دیواره بطن دریچهها تغییر وضعیت میدهند. (دولختی و سه لختی بسته شده و سپس سینیها باز می شوند.)

📌پیام الکتریکی مستقیما بر دریچههای قلب اثر ندارد.

📌 دریچه های دهلیزی بطنی از ورود خون بطنی به دهلیز جلوگیری می کنند. دریچههای سینی از ورود خون سرخرگی به درون بطن ها جلوگیری می کنند.

📌 با برگشت خون سرخرگی به سمت بطن ، دریچه سینی بسته میشود. با برگشت خون بطنی به سمت دهلیز ، دریچههای دهلیزی بطنی بسته میشوند.

📌به دنبال باز شدن دریچههای دهلیزی بطنی ، خون از دهلیزها وارد بطن ها میشود و حجم خون بطن ها افزایش می یابد.

📌 در ابتدا بطن منقبض شده و فشار خون بطنی افزایش می یابد. سپس دریچه دهلیزی بطنی بسته شده و دریچه سینی باز میشود. به دنبال باز شدن دریچه سینی ، خون از بطنها خارج شده و حجم خون بطنی کاهش می یابد.

📌 دهلیزها همیشه در حال خونگیری هستند. وقتی دریچههای دهلیزی بطنی بسته هستند ، خون ورودی به دهلیزها در آنها جمع می شود.

📌وقتی بطن منقبض شود ، دریچه دهلیزی بطنی بسته شده و سپس دریچه سینی باز میشود. وقتی دریچه سینی باز شود ، خون درون بطن ها وارد سرخرگ ها شده و حجم خون بطن ها کاهش مییابد.

📌خون ، مواد مغذی را به یاختههای قلب میرساند و مواد دفعی آنها (CO2 و …) را دریافت میکند.

📌در مهره داران و کرم خاکی همه بافتها توسط خون روشن تغذیه میشوند.

📌سه لختی و دو لختی توسط طناب های ارتجاعی به برآمدگی های ماهیچه ای بطن متصل هستند.

📌نکته : دریچه های دو لختی و سینی آئورتی با خون روشن درون حفرات قلب در تماس هستند.

صداهای قلب

📌مسیر ابتدا تا خروج خون از بطن : 1 -انقباض ماهیچه بطنی 2 -افزایش فشار خون بطنی 3-بسته شدن دریچه های دهلیزی- بطنی 4 -باز شدن دریچه سینی 5 -آغاز خروج خون از بطن ها و ورود خون به سرخرگ ها (آئورت + ششی) 6-افزایش قطر سرخرگ های متصل به قلب

📌 در ابتدای انقباض بطنها (افزایش فشار ناگهانی بطنی) : 1 -بسته شدن دریچه دهلیزی – بطنی (حرکت قطعات آویخته به سمت بالا) 2-ایجاد صدای اول قلب (پوم ، قوی ، گنگ و طولانی)

📌در ابتدای انقباض بطنها ، دریچههای دهلیزی بطنی بسته شده و مانع از ورود خون درون بطنها به دهلیزها میشوند.

📌در ابتدای استراحت بطنها )ابتدای استراحت عمومی( ، فشار خون بطنی کاهش یافته و خون سرخرگی )آئورت و ششی( قصد برگشت به بطن ها را دارد که در همین حین دریچه های سینی بسته می شوند و صدای دوم ایجاد میگردد.

📌 در ابتدای استراحت بطن ها (استراحت عمومی) : 1 -ابتدا برگشت خون سرخرگی به سمت بطن 2 -سپس بسته شدن دریچههای سینی (حرکت رو به پایین قطعات آویخته) 3 -ایجاد صدای دوم (تاک) واضح و کوتاه تردریچه هایی که به صورت عادی باز و بسته نمی شوند میتوانند موجب نشت خون به سمت عقب شده یا از جریان خون به جلو جلوگیری کنند. در این شرایط صداهایی غیرطبیعی ایجاد میشود.

📌در برخی بیماری ها به ویژه اختلال در ساختار دریچه ها، بزرگ شدن قلب یا نقایص مادرزاد ی مثل کامل نشدن دیوارۀ میانی حفرههای قلب، ممکن است صداها ی غی رعادی شنیده شود.

📌 اگر در فردی تنگی دریچه آئورت رخ دهد ، در گردش سراسری خون مشکل ایجاد شده و توانایی قلب برای تامین خون کافی بدن افت میکند.

📌 اختلال در ساختار دریچه های قلب میتواند سبب نارسایی قلبی شود.

📌 اگر دریچه سینی آئورتی به درستی فعالیت نکند ، ممکن است خون موجود در سرخرگ آئورت به درون بطن چپ نشت کند.  اگر دریچه های سینی تنگ شوند ، بطن باید بیشتر فعالیت کند و انرژی مصرف کند تا خون را به درون سرخرگ ها وارد کند. دراین حالت به تدریج ماهیچه دیواره بطن رشد می کند. (مثل بدن سازی)

📌  همزمان با آغاز استراحت بطن ها : ابتدا دریچه سینی بسته شده (صدای دوم = تاک + واضح + کوتاهتر) و سپس دریچههای دهلیزی – بطنی باز میشوند.

📌 همزمان با شنیدن هر دو صدای قلب ، تمام دریچه های قلب بسته هستند.

📌 این عبارت برای تمام دریچههای قلب درست است.

📌همزمان با ورود خون بطن به سرخرگ ، صدایی شنیده نمیشود.

📌 بلافاصله بعد از صدای اول قلب (پوم) – در ابتدای انقباض بطنی صدای اول قلب (قوی ، گنک و طولانیتر) ایجاد شده و سپس دریچههای سینی باز میشون د. در ادامه خون بطنی وارد سرخرگ آئورت و ششی میشود.

📌همزمان با بسته شدن دریچه های دهلیزی – بطنی (میترال و سه لختی) ، صدای اول قلب (پوم = قوی ، گنگ و طولانی تر) شنیده میشود. وقتی دریچههای دهلیزی بطنی بسته هستند ، خون دهلیزی وارد بطن )حفرات بزرگ قلب( نمیشود.

📌 حین انقباض بطن ، دریچههای دهلیزی- بطنی بسته بوده و مانع از ورود خون بطن ها به دهلیز میشوند.

📌نکته : دهلیزها همیشه از سیاهرگ ها در حال خونگیری هستند.

📌قبل از صدای اول ، بط نها از دهلیزها در حال خونگیری هستند.

📌نکته : دهلیزها همیشه در حال دریافت خون از سیاهرگ های متصل به خود هستند.

📌 قبل شنیدن صدای دوم (تاک) ، بطن ها در حال انقباض بوده و خون از دست می دهند ؛ اما دهلیزها همیشه در حال خونگیری هستند.

📌نکته : در حین انقباض بطن ها دریچههای دهلیزی بطنی بسته بوده و حجم خون دهلیزها رو به افزایش است.

📌 علت باز شدن دریچه های دهلیزی – بطنی : وزن خون درون دهلیز و آغاز استراحت بطن ها – علت باز شدن دریچه های سینی : انقباض بطن ها

📌 علت بسته شدن دریچههای دهلیزی – بطنی : انقباض ماهیچه بطن ها – علت بسته شدن دریچه های سینی : وزن خون درون سرخرگ ها (آئورتی و ششی) و انقباض ماهیچه دیواره سرخرگ ها (آئورتی و ششی)

📌به منظور ممانعت از ورود خون سرخرگی به درون بطن ها ، قطعات دریچه سینی به سمت پایین حرکت می کنند.

📌با بالا رفتن قطعات دریچههای دهلیزی-بطنی ، این دریچه ها بسته شده و خون بطن وارد دهلیز نمیشود.

ساختار بافتی قلب

📌درون شامه داخلیترین و نازکترین الیه قلب بوده که با خون درون حفرات قلبی مستقیما در تماس است. درون شامه شامل یک لایه نازک از بافت پوششی (مستقر بر غشای پایه) است ، که زیر آن یک لایه بافت پیوندی نازک وجود دارد.

📌 یاخته های درون شامه متعلق به بافت پوششی نازک بوده که مستقر ب ر غشای پایه هستند و فضای بین سلولی آنها اندک است.

📌درون شامه از جنس بافت پوششی است نه بافت پیوندی. ماده زمینه ای در بافت پیوندی وجود دارد نه بافت پوششی.

📌درون شامه از جنس بافت پوششی است اما لایه بافت پیوندی نازک از جنس بافت پیوندی است.

📌قلب دارای کلاژن ، الاستیک و … است. این رشته های پروتئینی ضخامت متفاوتی دارند.

📌لایه میانی ضخیم ترین لایه قلب است که ماهیچه قلب نیز نامیده میشود. این لایه بیشتر از یاخته های ماهیچه ا ی قلبی تشکیل شده است.

📌نکته : انواع بافت موجود در لایه میانی (ضخیم ترین لایه)قلب : بیشتر یاخته های ماهیچهای قلبی + بافت پیوندی متراکم (دارای کالژن ضخیم ، الاستیک ، ماده زمینه ای ، فضای بین سلولی کمتر از سست) + بافت پیوندی خون (گلبول سفید ، گلبول قرمز ، پلاکت و پلاسما) + بافت پوششی دیواره رگ + بافت ماهیچه صاف دیواره رگ + بافت پیوندی دیواره رگ + بافت عصبی محیطی (بخشی از دستگاه عصبی خودمختار)

📌 بس یاری از یاخته های ماهیچها ی قلب به رشتههای کالژن موجود در بافت پیوندی متراکم متصل هستند. در بین یاختههای ماهیچهای قلبی صفحه بینابینی (در هم رفته) وجود دارد.

📌نکته : صفحه بینابینی سبب ارسال سریع پیام الکتریکی از یک یاخته ماهیچه قلبی به یاخته ماهیچه قلبی دیگر میشود.

📌درونشامه در تشکیل دریچه های قلب شرکت دارد. بافت پیوندی متراکم ، باعث استحکام دریچههای قلبی میشود.

📌 در تمام لایه های اصلی قلب بافت پوششی وجود دارد. یاخته های بافت پوششی به غشای پایه اتصال دارند.

📌 بیرونی ترین لایه دیواره قلب ، برونشامه است. این لایه روی خود بر می گردد و پیراشامه را به وجود می آورد. برون شامه و پیراشامه از بافت پوششی سنگ فرشی و بافت پیوندی متراکم تشکیل شده اند. بین برون شامه و پیراشامه فضایی وجود دارد که با مایع پر شده است. این مای ع ضمن محافظت از قلب ، به حرکت روان آن کمک میکند.

📌در فضای بین برون شامه و پیراشامه ، مایعی وجود داشته که دو کار انجام می دهد : 1 -محافظت از قلب 2 -کمک به حرکت روان قلب

📌بافت پیوندی لایه بیرونی قلب (برون شامه و پیراشامه)در استحکام دریچه نقش ندارد.

📌گروهی از یاخته های لایه میانی قلب (ماهیچه قلب) در نزدیکی پایانه آکسونی نورون های حرکتی دستگاه عصبی خودمختار قرار دارند.

📌 صفحات بینابینی (در هم رفته) ، ویژه یاختههای ماهیچه قلبی در الیه میانی قلب است. در بقیه لایه ها وجود ندارد.

📌برون شامه و پیراشامه ، از بافت پوششی و پیوندی متراکم تشکیل شده اند.

📌درون شامه بافت پیوندی متراکم ندارد. (در بقیه لایه های قلب بافت پیوندی متراکم وجود دارد.) – یاخته منشعب تک یا دو هسته ای در ماهیچه قلب (لایه میانی) وجود دارد. در بقیه لایه ها وجود ندارد.

📌نکته : صفحات در هم رفته (صفحه بینابینی) ، یاخته منشعب یک یا دو هستهای ، انقباضات قلبی و بافت گرهی ، ویژه لایه میانی قلب (ضخیم ترین لایه) است.

📌 ضخیم ترین لایه قلب (ماهیچه قلبی) دارای یاخته هایی است که پیام الکتریکی را ایجاد میکنند و سپس به بقیه یاخته های ماهیچه قلبی میفرستند.

📌گروهی از یاخته های برون شامه و پیراشامه با مایع آبشامهای در تماس هستند. یاخته های درون شامه با خون (پلاسمای مایع) در تماس هستند.

📌 همه لایه های قلب (به غیر از درونشامه) ، بافت پیوندی متراکم دارند. در بافت پیوندی متراکم انواعی از رشته های پروتئینی (کلاژن ، الاستیک و …) وجود دارد.

📌در ماهیچه قلب برخی از یاخته ها دو هسته دارند.

📌یاخته های بافت چربی ، دارای هسته به حاشیه رفته هستند. بافت چربی وظیفه ذخیره انرژی ، حفاظت ، ضربه گیری را برعهده دارد. (طبق شکل کتاب درسی میتوان بافت چربی را روی قلب دید.)

📌بافت گرهی در بین یاخته های لایه ماهیچه ای قلب قرار دارد.

📌برای ساخته شدن دریچه قلب به درونشامه و بافت پیوندی (کالژن آن) نیاز است.

ساختار ماهیچه قلب

📌 یاخته های ماهیچه قلب و ماهیچه اسکلتی ظاهری مخطط )بخش های تیره و روشن( دارند.

📌 یاخته ماهیچه قلب و ماهیچه صاف همیشه غیرارادی بوده و ناآگاهانه فعالیت میکنند.

📌نکته : ماهیچه صاف و قلبی می توانند تحت تاثیر دستگاه عصبی خودمختار فعالیت خود را تغییر دهند.

📌یاخته های این لایه بیشتر یک هسته و بعضی دو هسته دارند.

📌همه یاخته های ماهیچه قلبی از طریق صفحات بینابینی )در هم رفته( ، با یکدیگر ارتباط دارند.

📌در لایه میانی قلب رگ خونی و گلبول قرمز وجود دارد. گلبول قرمز فاقد هسته ، میتوکندری و DNA است.

📌ارتباط یاخته ای در صفحات بینابینی )در هم رفته( به گونهای است که باعث می شود پیام انقباض و استراحت به سرعت ب ین یاختههای ماهیچۀ قلب منتشر شود و قلب در انقباض و استراحت مانند یک تودۀ یاخته ای واحد عمل کند.

📌 صفحات بینابینی ویژه یاختههای ماهیچه قلب است.

📌 در محل ارتباط ماهیچۀ دهلی زها به ماهیچۀ بطن ها، بافت پیوندی عایق ی وجود دارد که مانع از انقباض همزمان دهلی زها و بطن ها میشود.

📌 به وسیله صفحات بینابینی ، پیام انقباض و استراحت به سرعت بین یاخته های ماهیچه قلب منتشر میشود.

📌صفحه در هم رفته بین دو یاخته ماهیچه قلبی است که مثل واگن های قطار پشت سرهم قرار دارند.

📌گردش خون کرونری وظیفه تغذیه یاختههای الیه میانی قلب را برعهده دارد. مویرگ کرونری مواد غذایی را به یاخته میفرستد و مواد دفعی آنها را دریافت میکند. مویرگ از جنس بافت پوششی (سنگفرشی تک لایه) است.

📌 ارسال پیام از دهلیز به بطن توسط بافت گرهی قلب انجام میشود نه صفحات بینابینی. ) بافت پیوندی عایق اجازه نمی دهد پیام الکتریکی از دهلیز به بطن توسط صفحات بینابینی انجام شود.(

📌 در محل صفحه بینابینی (صفحه در هم رفته)، غشای هر دو سلول ماهیچه ای چین خورده و در هم فرو رفته اند.

📌تنها یاخته های ماهیچهای توانایی انقباض و تغییر طول و قطر خود دارند. سایر یاختههای این لایه توانایی انقباض ندارند.

📌 کلاژن توسط یاخته بافت پیوندی ترشح می شود نه یاخته ماهیچهای.

شبکه هادی قلب

📌یاخته های شبکه هادی قلب با دیگر یاخته های ماهیچه قلب ی ارتباط دارند. در این شبکه پیام های الکتریکی برا ی شروع انقباض ماهی چه قلبی ایجادمیشوند و به سرعت در همه قلب گسترش می یابند.

📌شبکۀ هادی قلب شامل دو گره و دسته هایی از تارهای تخصص یافته برا ی ایجاد و هدایت سریع جریان الکتریکی است

📌نکته مهم : دستگاه عصبی (مرکزی + محیطی) به قلب دستور آغاز انقباض را نمیدهد. بافت گرهی قلب خود به خود پیام الکتریکی انقباض را ایجاد میکند.

📌گره اول (سینوسی دهلیزی = گره پیشاهنگ = ضربان ساز) در دیوارۀ پشتی دهلیز راست و زی ر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. این گره بزرگ تر و شروع کنندۀ پیام های الکتریکی است، به همین دلیل به آن پیشاهنگ یا ضربانساز می گویند. گره دوم یا گره دهلی زی ــ بطن ی در دیوارۀ پشتی دهلیز راست ، و در عقب در یچۀ سه لختی است.

📌نکته : شبکه هادی و بافت گرهی قلب از جنس ماهیچه قلب هستند. بنابراین دارای یاخته های منشعب تک یا دو هستهای هستند.

📌 همچین چیزی نداریم !! – ارتباط بین این دو گره )پیشاهنگ و دهلیزی بطنی( از طریق رشته های شبکه هاد ی )سه رشته( انجام می شود که جریان الکتریکی ای جاد شده در گره پیشاهنگ )گره بزرگتر( را به گره دوم )گره کوچکتر( منتقل می کنند.

📌سه رشته به سمت گره دوم + یک رشته به سمت دیواره دهلیز چپ – یکی از رشتههای خارج شده از گره اول به سمت دیواره دهلیز چپ حرکت کرده و پیام الکتریکی را برای دهلیز سمت چپ میبرد.

📌 رشته هادی خارج شده از گره دوم )کوچکتر( ابتدا به سمت چپ متمایل شده و سپس کمی به سمت پایین حرکت کرده و دو شاخه میشود و هر یک از شاخه ها تا نوک قلب و سپس دیواره های جانبی یکی از بطن ها امتداد می یابند.
📌 طبق شکل کتاب درسی رشته های هادی موجود در دیواره بطن ، انشعابات کوتاه تری ایجاد می کنند.

📌 پس از گره دهلی زی بطنی رشتههایی از بافت هادی که بین دو بطن وجود دارند به دو مسیر راست و چپ تقسیم میشوند و جری ان الکتریکی را در دیواره بطن ها پخش میکنند. در نتی جه پیام الکتر یکی به یاخته های ماهیچه قلبی منتقل می شود و بطنها به طور هم زمان منقبض می شوند.

📌مبدا ایجاد پیام الکتریکی ، گره اول (گره سینوسی دهلیزی = پیشاهنگ = ضربان ساز) است. گره دوم بدون دریافت پیام از گره اول نمیتواند آغازکننده پیام الکتریکی باشد.

📌در دیواره دهلیزها و بطنها ، انتشار پیام الکتریکی توسط شبکه هادی و صفحات بینابینی انجام می شود.

📌فرستادن پیام از گره دهلیزی بطنی (گره دوم) به درون بطنها ، با فاصله زمانی انجام می شود.

📌 انقباض بطن ها از قسمت پایین آنها شروع شده و به سم ت بالا ادامه می یابد.

📌 یاخته های بافت گرهی به یکدیگر اتصال یافتهاند.

📌بین گره اول و دوم سه رشته وجود دارد نه یک رشته.

📌 جنس بافت گرهی و شبکه هادی قلب ، ماهیچه قلبی است ؛ نه نورون.

📌 طبق شکل کتاب درسی درست است.

📌بین دهلیز و بطن بافت پیوندی عایق وجود دارد. بنابراین انتقال پیام از دهلیز به بطن تنها توسط شبکه هادی انجام می شود.

📌بخشی از پیام الکتریکی تولید شده در گره اول به گره دوم میرسد و بخشی دیگر به یاخته های ماهیچهای دیواره دهلیزها و سبب انقباض آنها میشود.

📌نکته : در طی انقباض طول ماهیچه کاهش یافته ، قطر آن زیاد شده و کلسیم در مجاورت پروتئین های انقباضی قرار می گیرد.

📌 پیام الکتریکی پس از رسیدن به ماهیچههای بطنی ، سبب انقباض آنها شده و خون درون حفرات بطنی به درون سرخرگ ها ریخته میشود.

📌گره اول خودبه خود سبب پیدایش پیام الکتریکی میشود.

📌 رشته هادی سمت چپ ، درانتشار جریان الکتریکی به دیواره بطن چپ نقش دارد. – رشته هادی سمت راست ، در انتشار جریان الکتریکی به دیواره بطن راست نقش دارد.

📌طبق شکل کتاب درسی گره دوم به 4 رشته از شبکه هادی اتصال دارد.

📌 جریان الکتریکی از دیواره بین دو بطن عبور ک رده و به نوک قلب و سپس دیواره های جانبی بطن ها می رسد.

📌 گره اول نسبت به گره دوم در سطح بالاتری قرار دارد.

📌وقتی پیام از گره دوم خارج شد توسط یک رشته هادی ابتدا به سمت چپ و سپس پایین حرکت میکند تا به محل دو شاخه شدن رشته هادی برسد.

📌پیام تحریک توسط دو رشته هادی به نوک قلب رسیده و سپس درون دیواره های جانبی بطنی به سمت بالا گسترش می یابد.

📌رشته هادی خارج شده از گره دوم ، از بافت پیوندی عایق عبور کرده و سپس دو شاخه می شود.

📌 رشته هایی که حدفاصل دو گره قرار دارند از دیواره دهلیز راست عبور می کنند.

📌گروهی از یاخته های ماهیچه قلب مستقیما با شبکه هادی در ارتباط هستند.

📌سیاهرگ کرونر (کوچک است) خون تیره دریافت میکند.

چرخه ضربان قلب – برون ده قلبی

📌 استراحت (دیاستول) و انقباض (سیستول) قلب را ، که به طور متناوب انجام می شود، چرخه یا دورۀ قلبی میگویند. در هر چرخه ، قلب با خون سیاهرگ ها پر ، و سپس منقبض میشود و خون را به سراسر بدن می فرستد. در هر چرخه ، این مراحل دیده م یشود.

📌 انقباض دهلیزی : بس یار زودگذر است و انقباض دهلیزها صورت میگیرد و با انجام آن، بطن ها به طور کامل با خون پر می شوند. زمان: حدود 1/0 ثانیه

📌 انقباض بـطنی : انقبـاض بـطن ها صورت میگیرد و خون از طری ق سرخرگ ها به همۀ قسمت های بدن ارسال می شود. زمان: حدود 3/0 ثانیه

📌 در این مرحله تمام قلب در حال استراحت است. خون بزرگ سیاهرگ ها وارد دهلیز راست و خون سیاهرگ های ششی به دهلیز چپ وارد می شود. در این زمان دریچه های دهلیزی بطنی نیز باز بوده و به درون بطن ها خون وارد می شود. زمان : حدود 4/0 ثانیه

📌دهلیزها در تمام مراحل از سیاهرگ ها در حال خونگیری هستند. در مرحله انقباض دهلیزها میزان خونگیری آنها کاهش یافته اما متوقف نمیشود. در این مرحله حجم خون بطن ها رو به افزایش است.

📌حجم خونی که در انقباض بطنی از یک بطن (نههه دو بطن – نههه قلب) خارج و وارد سرخرگ می شود ، حجم ضربه ای نامیده می شود. اگر این مقدار را در تعداد ضربان قلب در دقیقه ضرب کنیم ، برونده قلبی به دست میآید.

📌تذکر مهم : حجم ضربهای و برون ده قلبی برای یک بطن در نظر گرفته میشود نههه هر دو بطن ، نهههه قلب

📌 برون ده قلبی متناسب با سطح فعالیت بدن تغییر میکند و عواملی مانند سوخت و ساز پایه بدن ، مقدار فعالیت بدنی ، سن و اندازه بدن ، در آن موثر است. میانگین برون ده قلبی در بزرگساالن در حال استراحت حدود 5 لیتر در دقیقه است.

📌نکته : برون ده قلبی تقریبا معادل نصف خونی است که در مدت یک دقیقه از قلب (هر دو بطن) خارج شده است.

📌اگر برون ده فرد بزرگسال در حال استراحت ، 5 لیتر باشد و قلب فرد حدود 75 بار در دقیقه بزند ، حجم ضربه ای در فرد حدود 66 میلیلیتر است.

📌 صدای دوم قلب ایجاد می شود نه صدای اول آن. درابتدای استراحت عمومی (بلافاصله بعد از پایان یافتن انقباض بطنها) موارد زیر رخ می دهد :
1 -ابتدا برگشت خون سرخرگی و بسته شدن دریچه سینی (یجاد صدای دوم قلب = تاک ، واضح و کوتاه)
2 -سپس باز شدن دریچههای دهلیزی بطنی (میترال و سه لختی) در اثر وزن خون موجود در دهلیزها
3 -سپس آغاز خونگیری بطن ها و افزایش حجم خون بطن ها – آغاز کاهش حجم خون دهلیزها

📌 ابتدای آغاز استراحت عمومی – لحظه ای که صدای دو م قلب شنیده میشود ، دهلیزها در حال خونگیری بوده و بیشترین میزان خون را درون خود جای داده اند و بطنها کمترین مقدار خون را دارند.

📌 در استراحت عمومی (مرحله 0/4 ثانیه ای) همه ماهیچههای قلب در حال استراحت هستند.

📌در حین استراحت عمومی ، دهلیزها و بطن ها در حال خونگیری هستند. دهلیزها بخشی از خون خود را به بطن ها میدهند ؛ اما بطن ها خون خود را به کسی نمیدهند. در این مرحله حجم خون بطنی رو به افزایش است.

📌صدای اول قلب (پوم ، قوی ، گنگ و طولانی تر) در ابتدای انقباض بطن ها (مرحله 3/0 ثانیه ای) به دنبال بسته شدن دریچه های دهلیزی بطنی شنیده می شود. – صدای دوم قلب (تاک ، واضح و کوتاه تر) به دنبال بسته شدن دریچه های سینی در ابتدای استراحت عمومی )مرحله 4/0 ثانیهای( شنیده میشود.

📌نکته : عامل اصلی صدای اول )بسته شدن دریچههای دهلیزی بطنی( ، انقباض بطن هاست. عامل اصلی صدای دوم )بسته شدن دریچههای سینی( فشار خون
سرخرگی و افت فشار بطنی است.

📌 در مرحله استراحت عمومی دریچه دهلیزی بطنی باز شده و باز می ماند. در این مرحله دریچه سینی بسته شده و بسته می ماند.

📌در استراحت عمومی و در حین انقباض دهلیزها فشار خون سرخرگی روبه کاهش بوده و در حین انقباض بطن ها روبه افزایش است.

📌در اواخر استراحت عمومی گره پیشاهنگ )گره اول( به طور خودبهخودی شروع به تولید و انتشار پیام الکتریکی می کند.

📌 در ابتدای (نهه انتهای) استراحت عمومی در اثر بازگشت خون سرخرگی ، دریچههای سینی بسته شده و صدای دوم قلب (تاک ، کوتاه تر و واضح) شنیده میشود.

📌انقباض دهلیزها (مرحله 1 /0 ثانیه ای) دریچه های دهلیزی بطنی در ابتدای استراحت عمومی (بعد از صدای دوم قلب) باز میشوند. 

📌در استراحت عمومی و انقباض دهلیزها ، حجم خون بطن ها روبه افزایش است.

📌نکته : در آخر مرحله انقباض دهلیزها و ابتدای انقباض بطن ها ، خون موجود در بطن ها بیشترین مقدار است.

📌 انقباض دهلیزها (مرحله 1 /0 ثانیه ای) ⇐ در این مرحله دریچهای باز یا بسته نمی شود و صدایی هم ایجاد نمی شود.

📌 انقباض دهلیزها (مرحله 1 /0 ثانیه ای)⇐ دهلیزها همیشه در حال خونگیری هستند. بطن ها در مرحله استراحت عمومی و انقباض دهلیزها خونگیری می کنند.

📌نکته : بطن ها در مرحله انقباض بطنی ، خون از دست می دهند. دهلیزها در مراحل استراحت عمومی و انقباض دهلیزی خون از دست میدهند.

📌دهلیز انقباض ⇐در این مرحله فشار خون دهلیزها بالاست. در این مرحله دریچههای دهلیزی بطنی باز می مانند و دریچههای سینی بسته میمانند.

📌 دهلیز انقباض (مرحله 1 /0 ثانیه ای) ⇐دراین مرحله خون از دهلیز وارد بطن ها میشود. در این مرحله خون بطنی وارد سرخرگ های متصل به قلب نمیشود (دریچه سینی بسته است)، بنابراین فشار خون آئورت و سرخرگ ششی در حد پایینی است.

📌دهلیز انقباض (مرحله 1 /0 ثانیه ای) ⇐ از اواخر مرحله استراحت عمومی (مرحله 4 /0 ثانیه ای) تا ابتدای مرحله دهلیز انقباض (مرحله 1 /0 ثانیه ای) ، پیام تحریکی دهلیز انقباض ، از گره اول منتشر شده و به ماهیچه دیواره دهلیز منتقل میشود. (منظور ثبت موج P در نوار قلب است.)

📌دهلیز انقباض (مرحله 1 /0 ثانیه ای) ⇐در این مرحله موج الکتریکی توسط سه رشته از جنس بافت هادی از گره اول به گره دو م منتقل میشود.

📌 بطن انقباض (مرحله 3 /0 ثانیه ای)⇐ در این مرحله بطن منقبض شده و فشار خون بطنی افزایش می یابد و خون از بطن وارد سرخرگ های متصل به قلب میشود و حجم خون بطنی کاهش می یابد.

📌بطن انقباض (مرحله 3 /0 ثانیه ای) ⇐ در ابتدای این مرحله فشار خون بطنی کمی بیشتر شده و ابتدا دریچههای دهلیزی بطنی (دو لختی و سه لختی) بسته شده (ایجاد صدای اول قلب ، پوم ، قوی ، گنگ ، طولانیتر) و سپس دریچه های سینی باز میشوند و خون بطنی وارد سرخرگ های متصل به بطن میگردد.

📌بطن انقباض (مرحله 3 /0 ثانیه ای) ⇐در ابتدای این مرحله ، صدای اول قلب ایجاد می شود (بسته شدن دریچه های دهلیزی بطنی = صدای پوم ، قوی ، گنگ و طولانی تر)

📌 در ابتدای مرحله استراحت عمومی (مرحله 4 /0 ثانیه ای)⇐ صدای دوم قلب شنیده می شود. (بسته شدن دریچههای سینی = صدای تاک ، واضح و کوتاه)

📌نکته : در حین مرحله بطن انقباض ، دریچه های دهلیزی بطنی بسته بوده و دهلیزها در حال خونگیری هستند. در این شرایط حجم خون دهلیزها روبه افزایش است.

📌بطن انقباض (مرحله 3 /0 ثانیه ای)⇐دراین مرحله دریچههای دهلیزی بطنی بسته بوده و طناب های ارتجاعی متصل به آنها دارای حداکثر کشیدگی هستند.

نوار قلب چه می گوید؟

نکات زیر با توجه به شکل بالا نوشته شده است لطفا توجه داشته باشید

📌کمی قبل از موج P( فعالیت الکتریکی دهلیزها = پخش شدن پیام تحریکی در دیواره دهلیزها) ، گره اول (پیشاهنگ = ضربانساز = سینوسی دهلیزی) خودبه خود شروع به ایجاد پیام الکتریکی (محرک انقباض دهلیزها) می کند.
همه اتفاقات در نقطه k( کمی قبل از موج P = انتهای استراحت عمومی) :
1 -آغاز ایجاد پیام الکتریکی (منقبض کننده ماهیچه دهلیزی) در گره پیشاهنگ
2 -اواخر استراحت عمومی بوده و دریچه های دهلیزی بطنی (سه لختی + دو لختی) باز هستند و دریچه های سینی بسته هستند.
3 -دهلیزها و بطنها در حال خونگیری هستند.
4 -ماهیچه دهلیزها و بطنها در حال استراحت هستند.
5 -فشار خون ابتدای سرخرگ های آئورت و ششی ، در حد پایینی است.

📌 قله موج P( فعالیت الکتریکی دهلیزها = پخش شدن پیام تحریکی در دیواره دهلیزها) همزمان با ثبت موج P اتفاقات زیر در حال وقوع است :
1 -انتشار پیام تحریک انقباض دهلیزها در ماهیچه دهلیزها توسط رشته هادی و صفحات بینابینی
2 -شروع انقباض دهلیزها در نقطه a( آغاز کوتاه شدن و قطور شدن تار ماهیچه دهلیزها)
3 -دهلیزها و بطنها در حال خونگیری هستند.
4 -بطنها در حال استراحت هستند.
5 -دریچههای دهلیزی بطنی باز )سه لختی + دو لختی( هستند. دریچههای سینی بسته هستند.

📌 اواسط مرحله انقباض دهلیزها- در نقطه a ، انقباض ماهیچه دهلیزها آغاز میشود. )نههه b -)در نقطه b دهلیزها در حال انقباض ، بطن ها در حال استراحت ، دهلیزها و بطن ها در حال خونگیری هستند. دریچههای دهلیزی بطنی باز هستند و دریچههای سینی بسته هستند.

📌تذکر : در مرحله انقباض دهلیزها ، هیچ دریچهای باز یا بسته نمیشود و هیچ صدایی در قلب تولید نمیشود.

📌 در Q الی R ، پیام انقباض بطن در تارهای ماهیچه ای بین دو بطن سرایت کرده و از گره دوم به بخش پایینی قلب حرکت می کند.در حدفاصل Q الی R اتفاقات زیر رخ می دهد :
1 -انتشار موج الکتریکی از گره دوم به بخش پایینی قلب (انتشار پیام در دیواره بین دو بطن)
نکته : عبور پیام از بافت پیوندی عایق ، توسط رشته خارج شده از گره دوم در این فاصله زمانی رخ میدهد.
2 -انتهای انقباض دهلیزها بوده و دهلیز و بطن در حال خون گیری هستند.
3 -دریچههای دهلیزی بطنی باز هستند. دریچههای سینی بسته هستند.
4 -فشار خون سرخرگ های متصل به قلب در حد پایینی است.

📌 قله R⇐در این نقطه موج الکتریکی انقباضی بطن به بخش پایینی قلب میرسد. و به تدریج انقباضاتی در دیواره بین دو بطن شروع میشود.

📌در حدود نقطه R اتفاقات زیر رخ میدهد :
1 -رسیدن پیام الکتریکی به نوک قلب (توسط دو رشته از بافت هادی)
2 -پایان انقباض دهلیزها (مرحله 1/0 ثانیه ای) و شروع انقباض در دیواره بین بطن ها – شروع استراحت دهلیزها – پایان استراحت بطن ها
3 -حجم خون دهلیزها کمترین مقدار بوده و دهلیزها در حال خونگیری هستند.
4 -حجم خون درون بطن ها در حد باالیی بوده و دیواره جانبی بطن ها هنوز وارد انقباض نشده اند.
5 -دریچههای دهلیزی بطنی باز بوده و کمی بعد بسته میشوند.
6 -دریچههای سینی هنوز بسته هستند و فشار خون سرخرگی خیلی کاهش یافته است.

📌از R الی S اتفاقات زیر رخ می دهد :
1 -پخش شدن موج الکتریکی انقباض بطن ها در ماهیچه جانبی بطن ها
2 -شروع انقباض دیواره جانبی بطن
3 -شروع افزایش فشار خون بطنی و بسته شدن دریچههای دهلیزی بطنی (شنیدن صدای اول قلب : پوم ، قوی ، گنگ ، طولانیتر)
نکته : به دنبال بسته شدن دریچههای دهلیزی بطنی ، کشیدگی طنابهای ارتجاعی متصل به این دریچهها افزایش می یابد.
4 -دهلیزها در حال خونگیری بوده و حجم خون آنها در حال افزایش است.
5 -دریچههای سینی هنوز بسته هستند.
6 -در این مرحله حجم خون بطنی ثابت است.

📌 کمی بعد از ثبت موج S در نوار قلب ، حدود S الی f باز شدن دریچه سینی رخ داده و خون بطنی به درون سرخرگ های متصل به قلب (آئورت + سرخرگ ششی) ریخته میشود. – در f هیچ نوع پیام الکتریکی در قلب شروع به گسترش و پخش نمی کند.

📌نکته : در e دریچه های دهلیزی بطنی بسته شده و صدای اول قلب ایجاد میشود. در نزدیکی f دریچه های سینی باز شده و خون بطنی شروع به ورود به
سرخرگ ها می کند.

📌نکته : در b ، g ، j و k ، موج الکتریکی در دیواره قلب منتشر نمیشود.

📌از f الی g اتفاقات زیر رخ می دهد :
1 -افزایش میزان انقباض ماهیچه بطنی – افزایش فشار خون بطنی
2 -خروج خون از بطن ها و ورود به سرخرگ ها – کاهش حجم خون بطنی
3 -افزایش فشار خون سرخرگی – افزایش حجم خون درون سرخرگ ها – افزایش کشیدگی دیواره سرخرگ ها
4 -عدم انتشار پیام الکتریکی در قلب – عدم فعالیت گره ها و بافت هادی قلب
5 -باز بودن دریچه های سینی – بسته بودن دریچههای دهلیزی بطنی
6 -دهلیزها در حال خونگیری بوده و حجم خون دهلیزها رو به افزایش است.

📌 کمی بعد از g ، موج T( موج آغاز استراحت بطن ها و استراحت عمومی) در دیواره بطن ها پخش میشود.

📌 از h الی j به ترتیب اتفاقات زیر رخ می دهد :
1 -در h اتمام انقباض بطن ها (مرحله 3/0 ثانیه ای) و آغاز استراحت بطن ها و شروع استراحت عمومی
2 -در i برگشت اندکی خون سرخرگی به سمت بطن و بسته شدن دریچه های سینی (شنیدن صدای دوم قلب : تاک ، کوتاه تر و واضح)
3 -در j باز شدن دریچههای دهلیزی بطنی و آغاز ورود خون به بطن ها
4 -از h الی j ، پیام استراحت در ماهیچه قلب در حال پخش شدن است. (آغاز پخش شدن پیام استراحت بطن ها )موج T (کمی بعد ازثبت نقطه g است)

📌نکته : همزمان با شنیدن صدای دوم قلب همه دریچههای قلبی بسته بوده و حجم خون دهلیزها بیشترین حد خود است.

📌از h الی a( استراحت عمومی = مرحله 4/0 ثانیهای) ، دیواره سرخرگ های متصل به قلب در حال جمع شدن بوده و خون را به سمت جلو هل میدهند. در نهایت خون به اندام ها میرسد.

📌اواخر دهلیز انقباض الی اوایل بطن انقباض⇐ در فاصله بین R الی S( حدود e )دریچههای دهلیزی بطنی بسته شده و صدای اول قلب شنیده میشود.- در این مدت پیام انقباض بطن ها (نوعی پیام – نههه انواعی از پیام انقباض) در قلب پخش میشود.

📌ابتدای مرحله بطن انقباض⇐ در این نقطه دریچه های سینی باز بوده و دریچههای دهلیزی بطنی بسته می باشد. در این نقطه دهلیزها در حال استراحت هستند.

📌در b ، g ، j و k ، درون ماهیچه قلب پیام منتشر نمیشود.

📌 در تمام یک دوره کامل قلب دهلیزها همواره در حال خونگیری هستند.

📌 در e بطنها وارد انقباض شده و سطح فشار خون آنها بیشتر از قبل است.

📌 در حین انقباض بطن ها فشار خون ابتدای سرخرگ های متصل به قلب بیشتر از لحظه ثبت موج R است.

📌در f( ابتدای انقباض بطن ها) میزان خون درون بطن ها بیشتر از پایان انقباض بطن ها (یا ابتدای استراحت عمومی)است.

📌همزمان با صدای دوم قلب (i )میزان خون دهلیزها بیشترین است. همزمان با صدای اول قلب (e )میزان خون بطن ها بیشترین است.

📌بلافاصله بعد از صدای اول و دوم قلب همه دریچهها بسته هستند.

📌هیچگاه همه دریچههای قلبی نمیتوانند در یک زمان باز شوند یا باز باشند.

📌در حین مدت زمانی که بطن در حال انقباض است فشار خون درون آن مثبت بوده و خون را به درون سرخرگ ها می راند.

📌در صورت تنگ شدن دریچه های سینی ، ماهیچه بطنی برای خروج خون بیشتر تالش کرده و سبب بزرگ شدن قلب و افزایش ارتفاع موج QRS میشود.  در صورت انسداد سرخرگ های کرونری ، خون رسانی به ماهیچه قلب مختل شده و یاختههای ماهیچه قلب میمیرند. در این حالت انفارکتوس قلبی رخ داده و ارتفاع موج QRS کاهش مییابد.

📌 اگر مدت زمان ارسال پیام از گره اول به گره دوم افزایش یابد ، انقباض بطن ها کمی دیرتر آغاز می شود.

📌 از بخش مرکزی غدد فوق کلیه دو هورمون اپی نفرین و نوراپی نفرین ترشح میشود. این هورمون ها سبب کاهش مدت زمان استراحت عمومی میشوند و ضربان قلب را افزایش می دهند.

📌فشار بیشینه فشاری است که انقباض بطن )d الی h )روی سرخرگ وارد می کند.