ساختار و عملکرد لوله ی گوارش
در گذشته آموختید دستگاه گوارش از لوله ی گوارش و اندام های دیگر مرتبط با آن تشکیل شده است. غده های بزاقی، پانکراس (لوزالمعده)، کبد و کیسهی صفرا با لوله ی گوارش مرتبطاند و در گوارش غذا نقش دارند
لوله ی گوارش، لوله ی پیوسته ای است که از دهان تا مخرج ادامه دارد. در قسمت هایی از لوله گوارش ماهیچه های حلقوی به نام اسفنگتر (بنداره)وجود دارد.(مثل بنداره انتهای مری،انتهای معده(پیلور) ،بنداره های داخلی و خارجی در انتهای راست روده).بنداره ها در تنظیم عبور مواد نقش دارند.
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔔ساختار لوله ی گوارش
دیواره بخش های مختلف لولهی گوارش، ساختار تقریباً مشابهی دارند. این لوله از خارج به داخل، چهار لایه دارد:
لایه بیرونی، ماهیچه ای، زیر مخاطی و مخاطی. هر لایه، از انواع بافت ها تشکیل شده است. در همه این لایه ها بافت پیوندی سست وجود دارد.
🔰لایه ی بیرونی: خارجی ترین لایه ی لوله ی گوارش، از بافت پیوندی سست تشکیل شده است. این لایه، بخشی از صفاق است. صفاق پرده ای است که اندام های درون شکم را به هم وصل می کند.
🔰لایه ی ماهیچه ای: لایه ی ماهیچه ای در دهان، حلق و ابتدای مری و بنداره خارجی مخرج از نوع مخطط است. این لایه در بخش های دیگر لوله گوارش شامل یاخته های ماهیچه ای صاف است که به شکل حلقوی و طولی سازمان یافته اند.
و در بین آنها بافت پیوندی سُست، شبکه ای از یاخته های عصبی و رگهای خونی قرار گرفته اند. انقباض این ماهیچه ها موجب خرد و نرم شدن غذا، مخلوط شدن آن با شیره های گوارشی وحرکت محتویات لوله می شود. دیواره ی معده یک لایه ماهیچه های مورب نیز دارد.
🔰زیر مخاط (لایه ی زیر مخاطی): این لایه از بافت پیوندی سست، رگ های فراوان و شبکه ای از یاخته های عصبی تشکیل شده است و این لایه موجب می شود مخاط، روی لایه ماهیچه ای بچسبد و به راحتی روی آن بلغزد یا چین بخورد.
🔰مخاط (لایه مخاطی): در این لایه، یاخته های بافت پوششی، بافت پیوندی سست، رگ ها و غده ها قرار دارند.
داخلی ترین یاخته های مخاط، یاخته های بافت پوششی هستند. بافت پوششی در دهان و مری سنگفرشی چند لایه و در روده و معده استوانه ای یک لایه است. یاخته های بافت پوششی مخاط، در بخش های مختلف لوله گوارش، کارهای متفاوتی مثل جذب و ترشح را انجام می دهند.
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔔حرکات لوله ی گوارش
انقباض ماهیچه های دیوارهی لوله گوارش، حرکات منظمی را در آن به وجود میآورد. لوله گوارش، دو حرکت قطعه قطعه کننده و کرمی دارد.در حرکات کرمی، ورود غذا لولهی گوارش را گشاد و یاخته های عصبی (گیرنده های حسی مکانیکی) دیواره ی لوله را تحریک می کند. یاخته های عصبی (اعصاب حرکتی خودمختار پاراسمپاتیک) ماهیچه های دیواره را (در پشت توده غذا) به انقباض وادار می کنند. در نتیجه، یک حلقه انقباضی در لوله ظاهر می شود که غذا را به حرکت در می آورد.
حرکات کرمی نقش مخلوط کنندگی نیز دارند؛ به ویژه وقتی که حرکت محتویات لوله با برخورد به یک بنداره، متوقف شود؛ مثل وقتی که محتویات معده به پیلور برخورد می کنند. پیلور ب نداره بین معده و روده بار یک است. در این حالت، حرکات کرمی فقط می توانند محتویات لوله را مخلوط کنند.
در حرکات قطعه قطعه کننده بخش هایی از لوله به صورت یک در میان منقبض می شوند. سپس این بخش ها از حالت انقباض خارج و بخش های دیگر منقبض می شوند. تداوم این حرکات در لوله گوارش موجب می شود محتویات لوله، ریزتر و بیشتر با شیره های گوارشی مخلوط شوند.
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔔گوارش غذا
دستگاه گوارش طی فرایند گوارش مکانیکی، غذا را آسیاب می کند و با فرایند گوارش شیمیایی، مولکول های بزرگ را به مولکول های کوچک تبدیل می کند.
🔰گوارش در دهان:با ورود غذا به دهان، جویدن غذا و گوارش مکانیکی آن آغاز می شود. آسیاب شدن غذا به ذره های بسیار کوچک برای فعالیت بهتر آنزیم های گوارشی و اثر بزاق بر آن لازم است. سه جفت غدهی بزاقی بزرگ (بناگوشی، زیر آروارهای و زیر زبانی) و غده های بزاقی کوچک، بزاق ترشح می کنند. بزاق، ترکیبی از آب، یون ها، انواعی از آنزیم ها (آمیلاز – لیزوزیم) و موسین است.
آنزیم آمیلاز بزاق به گوارش نشاسته کمک می کند. لیزوزیم، آنزیمی است که در از بین بردن باکتری های درون دهان نقش دارد. موسین،گلیکوپروتئینی است که آب فراوانی جذب و مادهی مخاطی ایجاد می کند. ماده مخاطی دیواره ی لوله گوارش را از خراشیدگی حاصل از تماس غذا یا آسیب شیمیایی (بر اثر اسید یا آنزیم)حفظ می کند و ذره های غذایی را به هم می چسباند و آنها را به توده ی لغزنده ای تبدیل می کند. بزاق به احساس چشایی نیز کمک می کند
🔰بلع غذا: هنگام بلع غذا با فشار زبان، تودهی غذا به عقب دهان و داخل حلق رانده می شود. با رسیدن غذا به حلق، بلع به شکل غیرارادی، ادامه پیدا می کند. مرکز انعکاس بلع: همان طور که می دانید حلق را به چهارراه تشبیه می کنند.
با بالارفتن زبان کوچک راه بینی بسته شده و بالا رفتن حنجره و پایین رفتن اپی گلوت راه نای بسته می شود و با اثر مرکز بلع در بصل النخاع بر روی مرکز تنفس در بصل النخاع قطع تنفس صورت می گیرد.
در ادامه دیواره ماهیچهای حلق منقبض می شود و حرکت کرمی آن، غذا را به مری میراند. حرکت کرمی در مری ادامه پیدا می کند و با شل شدن بنداره انتهای مری، غذا وارد معده می شود. غده های مخاط مری، ماده ی مخاطی ترشح می کنند تا حرکت غذا آسان تر شود.
🔰برگشت اسید معده (ریفلاکس): اگر انقباض بندارهی انتهای مری کافی نباشد، فرد دچار برگشت اسید می شود. در این حالت در اثر برگشت شیرهی معده به مری، به تدریج، مخاط مری آسیب می بیند؛ زیرا حفاظت دیوارهی آن به اندازه ی معده و رودهی باریک، نیست. سیگار کشیدن، الکل، رژیم غذایی نامناسب و استفاده بیش از اندازه از غذاهای آماده، تنش و اضطراب، از علت های برگشت اسید معده اند
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔔معده
معده، بخش کیسهای شکل لولهی گوارش است. دیوارهی معده، چین خوردگی هایی دارد که با پر شدن معده باز می شوند تا غذای بلع شده در آن انبار شود. گوارش غذا در معده در اثر شیرهی معده و حرکات آن انجام می شود. در پایان گوارش در معده مخلوط حاصل از گوارش که کیموس نام دارد، با باز شدن بنداره پیلور وارد ابتدای رودهی باریک می شود. به ابتدای روده باریک دوازدهه می گویند
🔰شیره ی معده:یاخته های پوششی مخاط معده در بافت پیوندی زیرین فرو رفته اند و حفره های معده را به وجود میآورند. مجاری غده های معده، به این حفره ها راه دارند. یاخته های پوششی سطحی مخاط معده و برخی از یاخته های غده های آن، ماده مخاطی فراوان ترشح می کنند که به شکل الیهی ژلهای چسبناکی، مخاط معده را می پوشاند.
یاخته های پوششی سطحی، بیکربنات (-HCO3 )نیز ترشح می کنند که الیه ژلهای حفاظتی را قلیایی می کند. به این ترتیب سد حفاظتی محکمی در مقابل اسید و آنزیم به وجود میآید. یاخته های اصلی غده ها، آنزیم های معده را ترشح می کنند. پیش ساز پروتئازهای معده را به طور کلی پپسینوژن می نامند.
پپسینوژن بر اثر کلریدریک اسید به پپسین تبدیل می شود. پپسین خود با اثر بر پپسینوژن، تولید پپسین را بیشتر می کند. آنزیم پپسین، پروتئین ها را به مولکول های کوچک تر تجزیه می کند (pH بهینه پپسین، حدود ۲ است). یاخته های کناری غده های معده، کلریدریک اسید و عامل (فاکتور) داخلی معده ترشح می کنند.
عامل داخلی معده، برای ورود ویتامین B12 به یاخته های روده ی باریک ضروری است. اگر این یاخته ها تخریب شوند یا معده برداشته شود، عالوه بر ساخته نشدن کلریدریک اسید، فرد به کم خونی خطرناکی دچار می شود؛ زیرا ویتامین B12 که برای ساختن گویچه های قرمز در مغز استخوان لازم است، جذب نمی شود و زندگی فرد به خطر میافتد. گاسترین از بعضی یاخته های دیوارهی معده ترشح و باعث افزایش ترشح اسید معده و پپسینوژن می شود.
سلول های کناری بزرگترین و کمترین سلول های غدد معده بوده که دارای هسته گرد بوده و به سمت مجرای غدد، دارایچین خوردگی های غشایی می باشند. سلول های اصلی عمقی ترین و سلول های ترشح کننده ماده مخاطی سطحی ترین سلول های غدد معده می باشند.
با ورود غذا، معده اندکی انبساط می یابد و انقباض های معده، آغازمی شوند. این انقباض ها غذا را با شیره ی معده می آمیزند که نتیجه آن تشکیل کیموس معده است. همانطور که گفتیم با بازشدنبنداره پیلور، کیموس وارد دوازدهه می شود. حرکات معده در اثر انقباض ماهیچه های آن ایجاد می شود. یاخته های لایه ماهیچ های دیوارهی معده در سه جهت طولی، حلقوی و مورّب قرار گرفته اند.
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔔گوارش در روده ی باریک
کیموس به تدریج وارد رودهی باریک می شود تا مراحل پایانی گوارش به ویژه در دوازدهه انجام شود. صفرا، شیره های روده و لوزالمعده که به دوازدهه میریزند به کمک حرکات روده، در گوارش نهایی کیموس نقش دارند.
🔰حرکت های روده ی باریک:حرکت های رودهی باریک، علاوه بر گوارش مکانیکی و پیش بردن کیموس در طول روده، کیموس را در سراسر مخاط روده می گستراند تا تماس آن با شیره های گوارشی و نیز یاخته های پوششی مخاط، افزایش یابد.
🔰شیره ی روده:روده باریک این شیره را ترشح می کند. شیره روده شامل موسین، آب و یون های مختلف از جمله بیکربنات و آنزیم مثل پروتئاز است.
🔰صفرا:کبد(جگر)، صفرا را می سازد. صفرا از راه مجاری صفراوی کبد به یک مجرای مشترک وارد و درکیسه صفرا ذخیره می شود. صفرا آنزیم ندارد و ترکیبی از نمک های صفراوی، فسفولیپید (به قطره های چربی می چسبند و آنها را به قطره های بسیار ریز تبدیل می کنند تا لیپاز آنها را آب کافت کند)، بیکربنات (قلیایی کردن) و کلسترول است.
صفرا به دوازدهه میریزد و به گوارش چربی ها کمک می کند. همچنین بی کربنات صفرا به خنثی کردن حالت اسیدی کیموس معده کمک می کند. گاهی ترکیبات صفرا در کیسه صفرا رسوب می کنند و سنگ ایجاد می شود. رژیم غذایی پرچرب در ایجاد سنگ کیسه صفرا نقش دارد.
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔔شیره ی لوزالمعده:
غده ی لوزالمعده در زیر و موازی با معده قرار گرفته است. آنزیم ها و بیکربنات لوزالمعده به دوازدهه میریزند. (ترشحات لوزالمعده با یک مجرای مشترک با صفرا و یک مجرای مستقل به ابتدای دوازدهه می ریزد.) لوزالمعده، آنزیم های لازم برای گوارش شیمیایی انواع مواد را تولید می کند. پروتئازهای لوزالمعده قوی و متنوع اند و می توانند خود لوزالمعده را نیز تجزیه کنند ولی پروتئازهای لوزالمعده به شکل غیرفعال، ترشح می شود و درون روده ی باریک فعال می شود. بیکربنات اثر اسید معده را خنثی می کند.
به این ترتیب دیواره دوازدهه از اثر اسید حفظ و محیط مناسب برای فعالیت آنزیم های لوزالمعده فراهم می شود. لیپاز لوزالمعده گوارش شیمیایی چربی ها را در رودهی باریک، انجام می دهد. (آنزیم هایی که از لوزالمعده به روده کوچک وارد می شوند pH بهینه حدود ۸ دارند.)
🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
نکات کنکوری📝
نکات کنکوری مربوط به هر سرتیتر را در پایان هر گفتار آوردیم
(لوله گوارش)
لوله گوارش از دهان تا مخرج ادامه دارد.
نکته : دهان جزء لوله گوارش است
در حین استفراغ جهت حرکت مواد موجود در معده و دوازدهه برعکس شده و به سمت دهان میباشد.
کاردیا ماهیچه حلقوی انتهای مری است.
تذکر : کاردیا متعلق به معده نیست.
بنداره ابتدایی مری و بنداره خارجی انتهای راست روده از جنس ماهیچه اسکلتی هستند. ماهیچه اسکلتی تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری می باشد
ترکیب : هر سلول ماهیچه اسکلتی : چند هسته ای ، بخش های تیره و روشن ، تارچه ، سارکومر ، نوار روشن و تیره ، خطوط Z ، اکتین و میوزین
تذکر : بعد از تولد یاخته ماهیچه اسکلتی تقسیم نمیشود. (یعنی میتوز + سیتوکینز ندارد.)
بنداره انتهایی مری (کاردیا)، بنداره انتهایی معده (پیلور) ، بنداره انتهایی روده باریک و بنداره داخلی انتهایی راست روده ، ماهیچه صاف (دوکی شکل ، تک هسته ای) بوده و همیشه تحت کنترل دستگاه عصبی خودمختار هستند و فعالیت آنها همیشه غیر ارادی و ناآگاهانه تنظیم میشود.
کاردیا (بنداره انتهایی مری) پشت کبد و نیمه چپ بدن قرار گرفته است. بنداره پیلور (انتهایی معده) پایین تر از کبد و در نیمه راست بدن قرار گرفته است.
پیلور + بنداره انتهایی روده باریک ،همگی (نهههه گروهی) از جنس ماهیچه حلقوی صاف بوده و غیرارادی و ناآگاهانه فعالیت میکنند.
پیلور از جنس ماهیچه صاف بوده و توسط دستگاه عصبی خودمختار عصب دهی میشود.
بنداره ابتدایی مری تحت کنترل دستگ اه عصبی پیکری و بنداره انتهایی مری (کاردیا)تحت کنترل دستگاه عصبی خودمختار است.
فقط بنداره هایی که از جنس ماهیچه اسکلتی هستند ، تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری میباشند این بنداره ها در مواردی تحت کنترل قشر مخ (آگاهانه و اراد ی) نیز هستند. بنداره هایی که از جنس ماهیچه صاف هستند تحت کنترل دستگاه عصبی خودمختار هستند.
بنداره خارجی انتهایی راست روده تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری و قشر مخ است و آگاهانه و ارادی فعالیت می کند
پیلور (انتهایی معده) سمت راست است. کاردیا (انتهایی مری) سمت چپ است.
آپاندیس سمت راست بدن و طحال سمت چپ قرار دارد.
کیسه صفرا و کبد سمت راست بدن و کاردیا سمت چپ بدن قرار دارد
طحال ، بخش کوچکی از کبد ، کاردیا و بخش اعظم معده در سمت چپ بدن قرار دارد.
بخش اعظم کبد ، کیسه صفرا ، پیلور (بخش انتهایی معده) ، دوازدهه ، آپاندیس ، کولون بالارو ، بنداره انتهایی روده باریک و روده کور در سمت راست بدن قرار دارند.
جهت حرکت محتویات لوله گوارش : از راست به چپ : بخش انتهایی مری – کولون افقی رو – بخش انتهایی دوازدهه. از چپ به راست : بخش انتهایی معده حین عبور کیموس از پیلور – بخش ابتدایی دوازدهه – بخش انتهایی روده باریک – بخش انتهایی کولون پایینرو
کاردیا و بخش بالایی معده پشت کبد قرار دارند.
روده بزرگ (کولون بالا رو بخشی از روده بزرگ است که سمت راست قرار دارد.)
مواد غذایی مری توسط کاردیا به معده ریخته میشود.
آپاندیس به ابتدای روده کور (بخش ابتدایی روده بزرگ) متصل است.
بخش کوچکی از کبد و بخش اعظم معده در سمت چپ حفره شکمی قرار گرفته است.
مواد موجود در کولون پایینرو به راست روده (در وسط) ریخته میشود
(ساختار لوله ی گوارش و حرکات لوله ی گوارش)
ترتیب لایه ها در لوله گوارش از خارج به داخل به صورت تقریبی : لایه بیرونی پیوندی – ماهیچه ای (ابتدا طولی و سپس حلقوی)- زیرمخاط– مخاط نکته : ماهیچه حلقوی نسبت به طولی داخلیتر است. نکته : در معده لایه ماهیچه ای از بیرون به داخل به صورت روبرو است : طولی – حلقوی – مورب
ماهیچه دیواره معده دارای سه لایه است : طولی – حلقوی – مورب – همگی در وقوع حرکات کرمی معده نقش دارند.
در لایه ماهیچه ای ، بافت ماهیچه ای ، بافت پیوندی (سست + خونی) و بافت پوششی (دیواره مویرگ و رگ خونی) وجود دارد
. نکته : تنها یاخته های ماهیچه ای در این لایه در حضور ناقل عصبی منقبض شده و تغییر قطر (افزایش قطر) و تغییر طول (کاهش طول) می دهند
درلایه ماهیچه ای رگ خونی وجود دارد. درون رگ خونی خون (پلاسما + گلبول سفید + گلبول قرمز + پلاکت) وجود دارد. گلبول قرمز بالغ (موجود در خون) هسته و DNA ندارد
لایه ماهیچه ای در دهان ، حلق ، ابتدای مری و بنداره خارجی مخرج از نوع مخطط (اسکلتی – تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری- اغلب ارادی و آگاهانه) است. این لایه در بخشهای دیگر لوله گوارش شامل یاخته های ماهیچهای صاف(تحت کنترل دستگاه عصبی خودمختار- همیشه غیرارادی و ناآگاهانه) است که به شکل حلقوی و طولی سازمان یافته اند. دیواره معده یک لایه ماهیچه ای مورب نیز دارد.
در لایه مخاطی معده ، روده باریک و … غدد برون ریز وجود دارد. این غدد موادی را ساخته و سپس در مواقع لزوم ترشح می کنند
نکته : لایه مخاطی در بخشهای مختلف لوله گوارش کارهای متفاوتی انجام میدهد ، مثل : جذب و ترشح
نکته : لایه مخاطی از بالا به پایین تشکیل شده است از : ماده مخاطی + یاخته های پوششی مستقر بر غشای پایه + بافت پیوندی نازک
نکته : ماده مخاطی یعنی : موسین که مقدار زیادی آب جذب کرده است.
یاخته های پوششی لایه مخاطی در دهان و مری : سنگفرشی چند لایه (فاقد ریزپرز و مژک)یاخته های پوششی لایه مخاطی در معده و روده بزرگ : استوانهای تک لایه (فاقد ریزپرز و مژک)یاخته های پوششی لایه مخاطی در روده باریک : استوانه ای تک لایه ریزپرز دار (فاقد مژک)
در لایه زیرمخاطی (مانند سایر لایه ها) بافت پیوندی سست وجود دارد. یاخته های بافت پیوندی سست توانایی ساختن و اگزوسیتوز رشته های پروتئینی (کلاژن +الاستیک و …) دارند.
در لایه زیرمخاطی و لایه ماهیچه ای (مری تا مخرج) شبکه یاخته های عصبی وجود دارد.
زیرمخاط موجب میشود مخاط ، روی لایه ماهیچه ای بچسبد و به راحتی روی آن بلغزد یا چین بخورد.
لایه بیرونی ، بخشی از صفاق است. صفاق پرده ای است که اندام های درون شکم را به هم وصل میکند.
تذکر : صفاق پرده ای است که اندام های درون شکم را به هم وصل میکند. نه همه اندام های درون حفره شکمی.
تحرکات لایه مخاطی در روده باریک توسط ماهیچه صاف موجود در لایه مخاطی رخ میدهد. لایه بیرونی ماهیچه ای برای حرکت لایه مخاطی ندارد.
شبکه یاخته های عصبی در لایه زیرمخاط و لایه ماهیچه ای وجود دارد.
نکته : در لایه بیرونی و لایه مخاطی شبکه یاخته های عصبی وجود ندارد
نکته : شبکه یاخته های عصبی از مری تا مخرج وجود دارد و بخش عمدهای از تحرکات و ترشحات لوله گوارش را تنظیم میکند.
ترشحات غدد روده باریک توسط شبکه یاخته های عصبی تنظیم میشود.
(گوارش غذا)
موسین ، گلیکوپروتئینی (کربوهیدرات + پروتئین) است که آب فراوانی جذب و ماده مخاطی ایجاد میکند. ماده مخاطی دیواره لوله گوارش را از خراشیدگی حاصل از تماس غذا یا آسیب شیمیایی (بر اثر اسید یا آنزیم) حفظ میکند و ذرههای غذایی را به هم میچسباند و آنها را به توده لغزنده ای تبدیل میکند
آنزیم آمیلاز بزاق به گوارش نشاسته کمک می کند. آمیلاز با اثر بر نشاسته سبب آبکافت آن شده و نشاسته (پلی ساکارید) را به دی ساکارید (مالتوز) تبدیل میکند. (نهه انواعی از دی ساکارید)
مواد پروتئینی ترشحی ساخته شده در یاخته یوکاریوتی ابتدا درون واکوئول هایی ذخیره شده و سپس در مواقع لزوم (نه بلافاصله) از سلول سازنده به بیرون ریخته (اگزوسیتوز) می شود
لیزوزیم ، آنزیمی است که در از بین بردن باکتری های درون دهان نقش دارد. لیزوزیم بر مواد غذایی و ویروس اثر نمی کند.
با ورود غذا به دهان ، جویدن غذا و گوارش مکانیکی آن آغاز میشود. آسیاب شدن غذا به ذره های بسیار کوچک برای فعالیت بهتر آنزیمهای گوارشی و اثر بزاق بر آن لازم است
ماهیچه های اسکلتی (مخطط) – ماهیچه اسکلتی تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری است. ماهیچه صاف ، ماهیچه قلبی و غدد تحت کنترل دستگاه عصبی خودمختار می باشند
سه جفت غده بزاقی بزرگ (با اندازه نابرابر) و غده های بزاقی کوچک ، بزاق ترشح می کنند
طبق شکل کتاب درسی دو غده بناگوشی از بقیه بزرگتر هستند. از هر غده بناگوشی یک مجرا خارج شده و پس از عبور از روی (مجاور) ماهیچه اسکلتی به سقف دهان میپیوندند و محتویات خود را ابتدا به سقف دهان میریزند.
طبق شکل کتاب درسی غدد زیرآرواره ای زیر فک پایین قرار دارند. محتویات ترشحات این غدد پس از ورود به مجرا از کف دهان به دهان ریخته میشود.
موسین جاذب آب است ؛ نقش آنزیمی ندارد. لیزوزیم آنزیم است و بر باکتری اثر میکند. آمیلاز آنزیم آبکافت کننده است و بر نشاسته اثر میکند
یاخته های بافت پوششی بر غشای پایه (شبکه ای از رشته های پروتئینی + گلیکوپروتئینی) مستقر هستند.
نکته : در غشای پایه پروتئینهایی با ضخامت متنوع و توالی آمینواسیدی متفاوت وجود دارد.
موسین (گلیکوپروتئینی) و پروتئین های ترشحی دیگر (لیزوزیم ، آمیلاز و …) توسط شبکه آندوپلاسمی زبر با همکاری دستگاه گلژی با صرف انرژی ساخته شده و سپس درون ریزکیسه های غشایی بسته بندی می شوند و در مواقع لزوم با مصرف انرژی طی اگزوسیتوز به بیرون ریخته میشوند.
موسین با جذب آب به ماده مخاطی تبدیل شده و عامل حفاظتی میباشد.
لیزوزیم طی اگزوسیتوز از یاخته سازنده خارج می شود و بدون عبور از جریان خون به لوله گوارش وارد می شود.
لیزوزیم توسط باکتری ساخته نمیشود
بخش میانی استخوان فک پایین ، متشکل از بافت استخوانی اسفنجی (تیغه استخوانی نامنظم + حفراتی با قطر متفاوت + مملو از مغز قرمز و یاخته بنیادی + محل بلوغ لنفوسیت B +محل تولید انواعی از یاخته های خونی) است.
بخش خارجی استخوان فک پایین ، متشکل از بافت استخوانی متراکم است. در بافت استخوانی متراکم تیغه استخوانی منظم ، سامانه هاورس ، مجرای هاورس ، عصب ، رگ وجود دارد ؛ اما در آن مغز (قرمز یا زرد) وجود ندارد.
(بلع غذا)
هنگام بلع با فشار زبان توده غذا به عقب دهان و داخل حلق رانده میشود.
با رسیدن غذا به حلق بلع به شکل غیرارادی ، ادامه پیدا می کند و ناآگاهانه تنفس (برای مدتی کوتاه) قطع شده و راه نای بسته میشود.
عدم ورود غذا به نای : حرکت اپی گلوت به سمت پایین و بسته شدن راه نای
بعد از چسبیدن زبان به سقف دهان ، لقمه غذایی وارد حلق شده و در ادامه دیواره ماهیچه ای حلق منقبض شده و حرکت کرمی آن ، غذا را به مری میراند
نکته : محل آغاز حرکات کرمی ، حلق میباشد.
مری پشت نای قرار دارد. مری لقمه غذایی را مستقیما از حلق (شبیه چهارراه) دریافت می کند.
هنگام بلع و عبور غذا از حلق مرکز بلع در بصل النخاع ، فعالیت مرکز تنفس را که در نزدیک آن قرار دارد ، مهار میکند ؛ در نتیجه ، نای بسته و تنفس برای زمانی کوتاه ، متوقف میشود. (اما در این گزینه گفته بعد از عبور از حلق …. پس غلطه)
با شل شدن بنداره انتهایی مری (کاردیا) ، غذا وارد معده می شود
با به استراحت در آمدن کاردیا توده غذایی وارد معده میشود.
سلول های دیواره لوله گوارش انسان ، مژک ندارند.
با رسیدن غذا به حلق بلع به شکل غیرارادی ، ادامه پیدا می کند. (نههه آغاز شود.)
(معده)
جایگاه اندام ها و ویژگی ظاهری آنها را مسلط باشید.
بخش اعظم معده سمت چپ قرار دارد
ضخامت الیه مخاطی معده از مری بیشتر است. در ماده مخاطی ، لیزوزیم (ماده ضد باکتری) وجود دارد.
بخش انتهایی مری مولد کاردیا است. بخش ابتدایی معده مولد بنداره نیست. بخش انتهایی معده مولد پیلور است
ترتیب ماهیچه های دیواره معده از خارج به داخل : طولی- حلقوی- مورب
تذکر : ماهیچه طولی به ماهیچه مورب مستقیما متصل نیست. ماهیچه طولی از طریق ماهیچه حلقوی به ماهیچه مورب اتصال یافته است.
ترتیب لایه های دیواره معده از خارج به داخل : بیرونی- ماهیچه طولی – ماهیچه حلقوی – ماهیچه مورب- لایه زیرمخاطی- لایه مخاطی
یاخته های ترشح کننده ماده مخاطی در معده : سطحی + مخاطی یاخته ترشح کننده بیکربنات در معده : فقط سطحی
تذکر : یاخته مخاطی معده ای بیکربنات ترشح نمیکند.
نکته : یاخته سطحی ماده مخاطی و بیکربنات ترشح کرده و جزء غدد معده ای محسوب نمی شود.
در بخش حفرات معده ای ، یاخته های سطحی وجود دارد اما یاختههای مخاطی وجود ندارد
نکته : یاخته های مخاطی معده جزء غدد معده هستند و در دیواره حفرات معده دیده نمی شوند.
نکته : در مرز بین غده و حفره معده یاخته سطحی و مخاطی مجاور یکدیگر هستند
طبق شکل کتاب درسی هسته یاخته کناری کروی شکل و نزدیک غشای پایه است. هسته یاخته اصلی و یاخته ترشح کننده ماده مخاطی استوانه ای شکل و نزدیک غشای پایه است.
واکوئول هایی که درون خود هورمون گاسترین دارند ، به غشای پالسمایی (متصل به غشای پایه) میپیوندند و محتویات خود (گاسترین)را ابتدا به فضای بین یاخته ای ریخته و سپس گاسترین به مویرگ خونی دیواره معده وارد می شود.
نکته : گاسترین وارد شده به درون مویرگ خونی دیواره معده از طریق سیاهرگ باب به کبد و سپس به قلب وارد میشود و در نهایت تو سط جریان خون به معده رسیده و بر یاخته اصلی (محرک ترشح پپسینوژن) و یاخته کناری (محرک ترشح اسید) اثر می کند
غدد و ماهیچه تحت تاثیر نورون ها فعالیت میکنند. بنابراین هر دو ممکن است با جزئی از دستگاه عصبی محیطی (پایانه آکسون نورون حرکتی) در ارتباط باشند
تذکر : در معده آبکافت کامل پروتئینها رخ نمیدهد. (در معده از آبکافت پروتئین ها آمینواسید تشکیل نمیشود.)
بخش اول درست است- بخشی از پپسینوژنهای معده توسط HCl فعال شده و بخش دیگر توسط پپسین فعال می شوند.
پپسین فعال درون معده (در اثر HCl و پپسین فعال تازه تشکیل) ایجاد می شود ، نههه درون یاخته اصلی.
نکته : معده محل آغاز گوارش شیمیایی پروتئینهای غذا است. روده باریک محل پایان گوارش شیمیایی پروتئینهای غذا است.
حرکات معده از بخش باالیی معده شروع شده و به سمت پیلور حرکت می کند.
عوامل برگشت اسید معده (ریفالکس) = مسبب عدم انقباض کافی کاردیا : سیگار – الکل- رژیم غذایی نامناسب- غذاهای آماده مکرر- تنش و اضطراب
نکته : در ریفالکس در اثر برگشت شیره معده به مری ، به تدریج ، مخاط مری آسیب می بیند ؛ زیرا حفاظت دیواره آن به اندازه معده و روده باریک نیست.
در حین استفراغ : وقوع حرکت کرمی معکوس در دوازدهه ، معده و مری + شل شدن بنداره کاردیا + باال رفتن زبان کوچک (بسته شدن راه بینی) +
پایین رفتن اپی گلوت (بسته شدن راه نای) + ورود کیموس از معده به مری و سپس دهان + کاهش حجم کیموس معده ای + افزایش چین خوردگی دیواره معده +
کاهش کشیدگی دیواره معده.
در یاخته ها به منظور ساخته شدن پروتئین ، RNA ، DNA ، آنزیم و … نیاز به فعالیت آنزیمها و مصرف انرژی زیستی است.
گاسترین از معده ترشح شده اما به مجرا نمی ریزد بلکه به خون میریزد.
اسید ، فاکتور داخلی معده و ماده مخاطی آنزیم نیستند.
یاخته های ترشح کننده شیره معده (غدد معده و …)درون الیه زیرمخاطی نیستند.
در فقدان یا تخریب یاخته کناری ، تولید ویتامین در لوله گوارش دچار مشکل نمی شود. گروهی از باکتری های موجود در روده بزرگ ویتامین B12
تولید می کنند.
به دنبال تخریب یاخته کناری : فقدان HCl و فاکتور داخلی معده + عدم تبدیل پپسینوژن به پپسین فعال (عدم آبکافت پروتئینها در معده) + عدم جذب
ویتامین B12 در روده باریک (عدم کارکرد صحیح فولیک اسید) – افت تقسیم در بدن به ویژه مغز قرمز استخوان – کاهش تولید گلبول قرمز – وقوع کم خونی –
افزایش ترشح اریتروپویتین از یاخته های کبد و کلیه به خون
به دنبال تخریب یاخته کناری (غیاب فاکتور داخلی معده) : کاهش تقسیم در مغز قرمز استخوان + کاهش تولید گلبول قرمز + کاهش مصرف آهن در
مغز قرمز + اختلال در عملکرد صحیح فولیک اسید + اختلال در تولید گلبول ها
تخریب لایه مخاطی معده (تخریب یاخته کناری و نبود فاکتور داخلی معده) : افت ویتامین B12 در بدن + کاهش تقسیم (میتوز + سیتوکینز) در مغز
قرمز استخوان
توجه : ویژگی های میتوز و سیتوکینز (تشکیل کمربند انقباضی) می تواند در کنکور با سوژه های معده ترکیب شود که در زیست یازدهم ترکیبی خواهیم آورد.
فاکتور داخلی معده در روده باریک برای ورود ویتامین B12 به یاختههای روده (نههه مستقیما خون) باریک ضروری است.
یاخته هدف گاسترین : 1 -یاخته کناری (محرک ترشح اسید HCL) -یاخته اصلی (محرک ترشح پپسینوژن)
یاخته گاسترین ساز و یاخته های هدف آن )کناری و اصلی( ، متعلق به بافت پوششی بوده و مستقر بر غشای پایه(پروتئین + گلیکوپروتئین) هستند.
نکته : گاسترین جزو ترشحات معده است اما جزو شیره معده نیس
(گوارش در روده ی باریک و شیره ی لوزالمعده)
هورمون سکرتین از دوازدهه به خون ترشح می شود و با اثر بر لوزالمعده موجب می شود ترشح بیکربنات افزایش یابد
نکته: عوامل کمک کننده به خنثی سازی روده:
بی کربنات شیره معده – شیره روده – شیره لوالمعده – صفرا به همراه هورمون سکرتین در خنثی سازی اسید معده
نقش دارند.
نکته : موسین از غدد بزاقی، مخاط مری، معده ، روده باریک و روده بزرگ ترشح می شود
در روده باریک یاخته های استوانهای توسط غشای پایه به بافت پیوندی سست و توسط سست به الیه زیرمخاطی متصل هستند.
نکته : بافت پوندی سست نسبت به متراکم تعداد یاخته بیشتر و مقدار کلاژن کمتری دارد.
صفاق با معده ، روده ها ، بخش داخلی کبد ، گروهی از اعصاب ، گروهی از رگها ، بخشهایی از دیافراگم و … در تماس است.
یاخته های استوانه ای جاذب مواد در روده باریک ، دارای یک سطح ریزپرزدار هستند. این یاخته ها توسط غشای صاف خود (غشایی که مقابل غشای
ریزپرزدار است) به غشای پایه متصل میشوند. با توجه به شکل کتاب درسی : تعداد ریزپرز بیشتر از تعداد یاخته استوانه ای روده باریک ، تعداد یاخته استوانه ای روده باریک بیشتر از تعداد پرز ، تعداد پرز بیشتر از تعداد چین های حلقوی است.
در روده باریک لایه مخاطی چین خورده است.
در دهان و معده گوارش شیمیایی و آبکافت کامل مواد غذایی صورت نمیگیرد و مونومر ایجاد نمیشود. اولین مونومرها درون روده باریک تشکیلپ میشوند.
مویرگ لنفی پرز از یک سو بسته است و در امتداد و موازی پرز قرار دارد. این مویرگ توسط مویرگ خونی احاطه شده است.
شبکه مویرگ خونی پرز ، مویرگ لنفی را احاطه کرده و دارای دو سمت سرخرگی (خون روشن) و سیاهرگی (خون تیره) است.
منافذ موجود در پوشش هسته ، ارتباط هسته با سیتوپلاسم را فراهم میکند.
نکته : در پرز سلول پوششی ، بافت پیوندی سست ، مویرگ خونی ، مویرگ لنفی ، خون (قرمز ، گلبول سفید و …) وجود دارد. گلبول قرمز بالغ (موجود در
خون) هسته و منافذ هسته ای و DNA ندارد. در پرز بافت پیوندی ، مویرگ ، خون ، گلبول قرمز وجود دارد. برای مثال گلبول قرمز استوانه ای نیست و به غشای پایه هم متصل نیست.
سطح خارجی مویرگ خونی نسبت به مویرگ لنفی به یاختههای استوانهای ریزپرزدار نزدیکتر است.
در ریزپرز هسته وجود ندارد. پس نمی توان از ریزپرز دنای خطی را استخراج کرد.
برای ساخته شدن ریزپرز به غشا (فسفولیپید ، کلسترول ، پروتئین ، کربوهیدرات) و مقدار کمی سیتوپالسم نیاز است.
نکته : در پرز (بخشی از لایه مخاطی روده باریک) و چین های حلقوی ، بافت پوششی ، پیوندی و … وجود دارد. طبق شکل کتاب درسی غدد روده باریک به سمت الیه زیرمخاط نفوذ کرده و سپس (اغلب) ترشحات خود را از طریق مجرا به روده باریک میریزند.
تذکر : سکرتین از یاخته های درون ریز روده باریک ترشح شده و به خون (نههه مجرا) میریزد.
سکرتین از گروهی از یاختههای غدد روده (یاخته های پایینی غده) به جریان خون ترشح شده و هیچگاه وارد روده نمیشود و با کیموس درون روده ادغام نمیشود.
نکته : غدد روده باریک برون ریز هستند. بخش زیادی از ترشحات خود )موسین + آب + یون( را به مجرا ریخته و سپس به روده وارد می شوند.
ترشحات غدد روده باریک می تواند موارد روبرو باشد : موسین ، آب و یون پ(ریخته شدن به مجرا) + سکرتین (ریخته شدن به خون نه مجرا)
هورمون سکرتین- این هورمون پس از ترشح (اگزوسیتوز شدن) وارد خون شده و در نهایت بر بخش برون ریز پانکراس اثر می کند.
سکرتین سبب ترشح بی کربنات سدیم از پانکراس به مجرا (نههه خون) میشود. بیکربنات در نهایت وارد دوازدهه شده و سبب خنثی سازی اثر اسیدی کیموس میشود.
بیکربنات ترشح شده از پانکراس وارد مجرا می شود نه خون.
در هر یاخته استوانه ای فقط یک هسته وجود دارد. (هسته های نادرست است.)
مجموعه چین ها ، پرزها ، و ریزپرزها سطح داخلی روده باریک را که در تماس با کیموس است چندین برابر افزایش می دهند.
تمام حرکات ماهیچهای روده باریک توسط ماهیچه صاف بوده و کامال غیرارادی و ناآگاهانه می باشد.
نکته : در تنظیم فعالیت روده باریک دستگاه عصبی پیکری نقشی ندارد.
مواد تشکیل دهنده شیره روده باریک : 1 -آلی(موسین + آنزیم) 2 -معدنی(آب + یونهای مختلف مانند بیکربنات)
نکته : بیکربنات سبب قلیایی شدن محیط روده میشود
در شیره روده باریک آنزیم (مولکول دارای جایگاه فعال)ود دارد
موسین و آنزیم مواد آلی موجود در شیره روده هستند. هر دو دارای مونومر هایی بوده که با پیوند به یکدیگر متصل شده اند.
اندازه پرز ها متنوع و متفاوت است.
ارتفاع چین های حلقوی متنوع و متفاوت است.
(کبد)
کبد غده ای بزرگ و برون ریز است. بخش برون ریز کبد با دخالت اندامک ها و آنزیم های خود با صرف انرژی ، صفرا (نمک های صفراوی ،
بیکربنات ، کلسترول و فسفولیپید ) میسازد و به مجرا هایی (نههه خون) میریزد.
نکته : کبد دارای یاخته های درون ریز است. این یاخته ها هورمون اریتروپویتین میسازند. این هورمون در مواقع لزوم به جریان خون (نههه مجرا) ریخته میشود.
در صفرا آنزیم وجود ندارد. صفرا لیپاز ، پروتئاز و … ندارد.
غده های برون ریز کبد موسین نمیسازند. در صفرا موسین وجود ندارد.
کیسه صفرا زیر کبد قرار داشته و در سمت راست حفره شکمی است. بخشی از آن بر روی دوازدهه قرار گرفته است.
کیسه صفرا و یاخته های دیواره کیسه صفرا توانایی ساختن صفرا ندارند.
نکته بسیار مهم : یاخته های زنده دیواره کیسه صفرا توانایی ساختن کلسترول و فسفولیپید دارند.
فقط یک مجرا (نههه مجاری) به کیسه صفرا متصل است.
کبد اندامی تخصصی است. بعضی از یاخته های آن صفرا میسازند ، بعضی دیگر اریتروپویتین میسازند ، بعضی دیگر آمونیاک را با CO2 ترکیب کرده و اوره می سازند ، بعضی در ذخیره آهن نقش دارند و بعضی دیگر ….
تذکر : تمام یاخته های کبد نمیتوانند مستقیما صفرا بسازند.
گاهی ترکیبات صفرا (کلسترول و …) در کیسه صفرا (نههه مجاری صفرا – نههه کبد) رسوب میکنند و سنگ ایجاد میشود.
رژیم غذایی پرچرب در ایجاد سنگ کیسه صفرا نقش دارد.
در صفرا آنزیم (لیپاز ، پروتئاز و …) وجود ندارد.
غدد صفرا ساز در کبد حضور دارند. کیسه صفرا توانایی ساختن صفرا ندارد.
طبق کتاب درسی صفرا به گوارش چربیها (نههه لیپیدها) کمک میکند.
مجرای صفرا از پشت پانکراس (از پشت مجرای پانکراسی)عبور کرده و به مجرای پایینی پانکراس متصل شده و در نهایت به بخش میانی دوازدهه (بخش ابتدایی روده باریک) اتصال می یابد.
(پانکراس)
از پانکراس دو مجرا خارج شده است. در نهایت هر دو مجرا به بخش میانی دوازدهه (یکی بالاتر و دیگری پایین تر) متصل میشوند.
وظایف بیکربنات پانکراس در روده باریک : 1 -خنثی کردن اثر اسید معده (حفاظت از دیواره دوازدهه از اثر اسید معده) 2 -فراهم کردن محیط
مناسب برای فعالیت آنزیمهای لوزالمعده (پانکراس)
پروتئاز های پانکراس (لوزالمعده) درون روده باریک فعال می شوند.
نکته : پروتئازهای پانکراس در پانکراس و مجاری خروج آن غیر فعال هستند.
نکته : پروتئازهای لوزالمعده قوی و متنوعاند و میتوانند خود لوزالمعده را نیز تجزیه کنند.
همه ترشحات پانکراسی : 1 -بخش برونریز )پروتئاز قوی و متنوع + لیپاز + آمیالز + نوکلئاز + بیکربنات( 2 -بخش درونریز )انسولین کاهنده قند خون + گلوکاگون افزایش دهنده قند خون(
تذکر : پانکرا س موسین و ماده مخاطی ترشح نمیکند. موسین با جذب آب ماده مخاطی تشکیل میدهد.
نکته : بیکربنات ترشحی از پانکراس معدنی بوده و مابقی ترشحات آن آلی است.
در صورتی که پروتئازهای پانکراسی در پانکراس و مجاری خروج آن فعال شوند ، در زمان کوتاهی پانکراس را هضم میکنند.
(نکات ترکیبی روده ، کبد و پانکراس)
در بیماری سلیاک بر اثر پروتئین گلوتن (که در گندم و جو وجود دارد) یاخته های روده تخریب میشوند و ریزپرز ها ، یاخته استوانه ای و حتی پرزها از بین میروند. در نتیجه سطح جذب مواد ، کاهش شدیدی پیدا میکند و بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز بدن جذب نمیشود. کبد پروتئین ، گلیکوژن و برخی از ویتامین ها و آهن ذخیره می کند. اما مراقب باشید آهن ماده معدنی است نههه آلی. همه یاخته های زنده بدن انسان که هسته دارند ، میتوانند فسفولیپید و کلسترول بسازند.
نکته : در غشای یاخته های زنده جانوری کلسترول و فسفولیپید وجود دارد.
انسولین و گلوکاگون هورمون هایی )پیکهای شیمیایی دوربردی( هستند که از بخش درون ریز پانکراس ترشح می شوند.
انسولین : کاهش قند خون ، افزایش ذخایر گلیکوژنی در کبد و ماهیچه ها ، افزایش سنتز آبدهی بین گلوکزها در کبد و ماهیچه
گلوکاگون : افزایش قند خون ، کاهش دهنده ذخایر گلیکوژنی در کبد ، افزایش هیدرولیز پیوند بین گلوکزها در گلیکوژن کبد
نکته : در یاختههای ماهیچهای برای انسولین گیرنده وجود دارد اما برای گلوکاگون گیرنده وجود ندارد.
در کبد ، پانکراس و روده باریک ، غده وجود دارد. ترشحات این غدد توسط یاخته عصبی تنظیم میشود. بنابراین غدد اندام های مذکور با بخشی از
دستگاه عصبی محیطی (پایانه آکسون) در ارتباط هستند و مجاورت دارند.
سکرتین محرک ترشح بیکربنات از پانکراس است نه محرک ترشح موسین و ماده مخاطی.
کبد ، رودهها ، معده و … با صفاق در ارتباط است.
یاخته های استوانه ای لایه مخاطی (نه بیرونی) به سمت فضای روده چین خورده و تشکیل ریزپرز میدهند.
یاخته سکرتین ساز در مجاورت یاخته های استوانه ای روده باریک است. این یاخته ها متعلق به بافت پوششی بوده و فاصله بین سلولهای آنها اندک است.
ماده مخاطی توسط یاخته های ترشح کننده ماده مخاطی (طبق شکل کتاب درسی تعداد آن زیاد نیست) ترشح میشود.
ریز پرز از جنس غشای چین خورده است. اما پرز از جنس لایه مخاطی چین خورده است و چندین نوع بافت در آن وجود دارد. چین حلقوی هم شامل لایه مخاطی و زیرمخاطی است.
در بخش کیسه صفرا غده وجود ندارد.
در بخش مجرای صفرا آنزیم وجود ندارد.
بخش کیسه صفرا ترشحات ندارد.
اندام کبد کیسه صفرا توانایی ساختن آنزیم گوارشی ندارند.
پروتئاز (منشا معده ، پانکراس ، آنزیم غشایی یاخته استوانه ای روده باریک) ، لیپاز (منشا معده و پانکراس) ، کربوهیدراز (منشا پانکراس
و …) ، لیزوزیم و …- همه آنزیمهای مذکور توسط بافت پوششی ساخته شده است.
ترکیب : ویژگی بافت پوششی : مستقر بر غشای پایه )پروتئین + گلیکوپروتئین( + فضای بین سلولی اندک + سلول هایی نزدیک به یکدیگر
در همه لایه های لوله گوارش بافت پیوندی سست وجود دارد.
ترکیب : ویژگی های بافت پیوندی سست : ماده زمینهای شفاف ، بی رنگ ، چسبنده و مخلوطی از انواع مولکول های درشت ، مانند گلیکوپروتئین + معمولا
پشتیبانی بافت پوششی + کلاژن کمتر نسبت به بافت رشتهای (متراکم) + تعداد یاخته آن بیشتر از بافت متراکم + ماده زمینهای بیشتر از بافت پیوندی متراکم +مقاو مت کمتر نسبت به بافت پیوندی متراکم
در بیماری سلیاک ریزپرز ، یاخته استوانه ای و پرز میتواند تخریب شود.
غدد روده باریک حدفاصل پرزها قرار دارند. بخش اعظم ترشحات این غدد (موسین ، آب ، یون) به فضای بین پرزها و فضای درون روده
ریخته میشود.
بخش ماهیچه صاف در لایه مخاطی روده باریک است. این ماهیچه ها برای انقباض به یون کلسیم و مصرف ATP( تولید ADP و P )نیاز دارند.
در یاخته ریزکیسههای دارای موسین ساخته می شود. این ریزکیسهها حین اگزوسیتوز به غشای پالسمایی (غشایی که دور از غشای پایه است.)
اتصال یافته و موسین را به فضای درون روده میریزند ، موسین آب جذب کرده و به موکوز (ماده مخاطی) تبدیل میشود.
در یاخته ریزکیسه های دارای سکرتین (پیک شیمیایی دوربرد = هورمون) ساخته شده و این ریزکیسه ها حین اگزوسیتوز به غشای پالسمایی (غشایی که به غشای
پایه متصل شده است) میپیوندند و سکرتین را به مایع بین یاخته ای می ریزند. سکرتین وارد خون شده و سپس سراسر بدن به گردش در میآید.
درون سیاهرگ و سرخرگ گلبول قرمز وجود دارد. گلبول قرمز بالغ اندامک و هسته (ساختار دو غشایی) ندارد.
ترکیب : هسته : مشخص کردن شکل ، اندازه و کار یاخته + کنترل فعالیت یاخته + دارای DNA( دنا دارای اطلاعات لازم برای تعیین صفات) و RNA + دارای
پوششی دو لایه (غشای داخلی ، غشای بیرونی) + دارای منافذ (حاصل به هم رسیدن غشاهای داخلی و خارجی هسته) + ایجاد ارتباط بین هسته و سیتوپالسم با
فعالیت منافذ آن + محل رونویسی + محل همانندسازی دنا (اغلب یاخته های هستهدار)
شبکه مویرگی خونی پرز حدفاصل سرخرگ (خون روشن = مملو از اکسیژن) و سیاهرگ (خون تیره = مملو از CO2 )قرار گرفته است.
( پرز = لایه مخاطی) شبکه یاخته عصبی ندارد. شبکه یاخته عصبی در ( لایه زیرمخاط) و( لایه ماهیچه ای) وجود دارد. ماهیچه تحت تاثیر ناقل عصبی قرار میگیرد.
در لایه های لوله گوارش یاخته هایی وجود دارد. این یاخته ها یا با مایع خارج شده از مویرگ (مایع بین سلولی) مجاورت دارند یا بعضی از این یاخته ها درون خون هستند (مانند گلبول قرمز و گلبول سفید) و مستقیما با پالسما در تماس هستند.
در لایه یک یاخته های سازنده ماده مخاطی وجود دارد. ماده مخاطی سطح پرزها را می پوشاند و دارای لیزوزیم (ماده ضد باکتری) است.
لایه بیرونی در کنار هم نگه داشتن شش و قلب نقش ندارد.
در روده باریک مونومرها و مواد مغذی مستقیما جذب مویرگهای موجود در پرز می شوند
محل فعالیت آنزیمهای هضم کننده کربوهیدرات : دهان (آمیلاز بزاق) + روده باریک (کربوهیدراز پانکراسی و آنزیم یاخته استوانه ای روده باریک)+ روده بزرگ (سل والز ترشح شده از باکتری)
نکته : در بخش اعظم لوله گوارش انسان هضم کربوهیدرات غذایی رخ میدهد.
دستگاه گوارش انسان آنزیم مورد نیاز برای گوارش همه کربوهیدرات ها را نمیسازد ؛ مثال آنزیم مورد نیاز برای تجزیه سلولز (سلولاز)را نمیسازد.
سلولاز توسط باکتری های موجود در روده بزرگ انسان ساخته می شود.
نکته : در سلول های انسان ژن سازنده سلولاز (آنزیم هضم کننده سلولز) وجود ندارد.
مایع مخاطی معده ضخیمتر و قلیاییتر از سایر بخش های لوله گوارش است.
مواد غذایی ابتدا در دهان و سپس در معده تا حدی گوارش یافته و هضم میشوند.
در معده (پپسین) و روده باریک (پروتئازهای پانکراسی + آنزیمهای روده باریک) گوارش شیمیایی پروتئینها رخ میدهد.
نکته : محل گوارش شیمیایی چربی های مواد غذایی : 1 -معده (آبکافت اندک) 2 -روده باریک (آبکافت کامل)
در صفرا آنزیم (لیپاز و …) وجود ندارد.
در روده باریک به منظور گوارش چربیها ابتدا صفرا اثر میکند و سپس لیپازهای پانکراسی
نکته : در معده هضم چربی ها بدون دخالت صفرا آغاز می شود.
صفرا و حرکات مخلوط کننده روده باریک موجب ریز شدن چربی ها میشوند.
نکته : این حرکات توسط ماهیچه صاف (دوکی شکل ، تک هستهای) انجام میشود. ماهیچه برای انقباض به اکتین ، میوزین ، کلسیم ، ATP نیاز دارد.
