پروانه های مونارک

🔶پروانه های مونارک یکی از شگفت انگیزترین مهاجرت ها را به نمایش می گذارند. جمعیت این پروانه ها هر سال هزاران کیلومتر را از مکزیک تا جنوب کانادا و بالعکس می پیماید.((مهاجرت جابجایی طولانی و رفت و برگشتی بوده و رفتاری غریزی است که یادگیری نیز در آن نقش دارد.))

🔶زیست شناسان در بدن پروانه مونارک، یاخته های عصبی (نورون هایی) یافته اند که پروانه ها با استفاده از آنها، جایگاه خورشید در آسمان و جهت مقصد را تشخیص می دهند و به سوی آن پرواز می کنند.(( شکار شدن پروانه مونارک توسط نوعی پرنده سبب می شود پرنده آن را بلعیده و سپس دچار تهوع شود. پس از چنین تجربه هایی پرنده می آموزد، این حشره را نباید بخورد. ))

زیست شناسان علاوه بر تلاش برای پی بردن به رازهای آفرینش، سعی می کنند یافته های خود را در بهبود زندگی انسان به کار برند. زیست شناسی، شاخه ای از علوم تجربی است که به بررسی علمی جانداران و فرآیندهای زیستی می پردازد.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

🔔محدوده علم زیست شناسی
🔶امروزه بسیاری از بیماری ها مانند بیماری های قند و افزایش فشارخون که حدود صد سال پیش به مرگ منجر می شدند،مهار شده اند و به علت روش های درمانی و داروهای جدید، دیگر مرگ آور نیستند. ممکن است با مشاهده ی پیشرفت ها و آثار علم زیست شناسی، این تصور در ذهن ما شکل بگیرد که این علم به اندازه ای توانا و گسترده است که می تواند به همه پرسش های انسان پاسخ دهد و همه مشکلات زندگی ما را حل کند؛ درحالی که این طور نیست.

🔶به طورکلی علوم تجربی، محدودیت هایی دارد و نمی تواند به همه پرسش های ما پاسخ دهد و از حلّ برخی مسائل بشری ناتوان است. دانشمندان و پژوهشگران علوم تجربی فقط در جست وجوی علت های پدیده های طبیعی و قابل مشاهده اند.

🔶 مشاهده، اساسِ علوم تجربی است؛ بنابراین، در زیست شناسی، فقط ساختارها و یا فرایندهایی را بررسی می کنیم که برای ما به طور مستقیم یا غیر مستقیم قابل مشاهده و اندازه گیری اند. پژوهشگران علوم تجربی نمی توانند درباره ی زشتی و زیبایی، خوبی و بدی، ارزش های هنری و ادبی نظر بدهند. 

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

🔔زیست شناسی نوین
🔶امروزه زیست شناسی ویژگی هایی دارد که آن را به رشته ای مترقی، توانا، پویا و امیدبخش تبدیل کرده است. در ادامه به اینویژگی ها می پردازیم.

🔰کل نگری
🔶جورچینی را در نظر بگیرید که از قطعات بسیار زیادی تشکیل شده است. ممکن است هر یک از قطعات آن به تنهایی بی معنیبه نظر آید؛ اما اگر قطعه های آن را یکی یکی در جایِ درست در کنار همدیگر قرار دهیم، مشاهده می کنیم که اجزای جورچین،به تدریج نمایی بزرگ، کلی و معنی دار پیدا می کنند و تصویری از شیئی آشنا به ما نشان می دهند.پیکر هر یک از جانداران نیز از اجزای بسیاری تشکیل شده است.

🔶هر یک از این اجزا، بخشی از یک سامانه ی بزرگ را تشکیلمی دهد که در نمای کلّی برای ما معنی پیدا می کند. بنابراین، جانداران را نوعی سامانه می دانند که اجزای آن با هم ارتباطدارند. به همین علت ویژگی های سامانه را نمی توان فقط از طریق مطالعه ی اجزای سازندهی آن توضیح داد و ارتباط بیناجزاء نیز مانند خود اجزا در تشکیل جاندار، مؤثر و کل سامانه، چیزی بیشتر ازمجموع اجزای آن است.

🔰نگرش بین رشته ای
🔶زیست شناسان امروزی برای شناخت هر چه بیشتر سامانه های زنده از اطلاعات رشته های دیگر نیز کمک می گیرند. مثلا ،برای بررسی ژن های جانداران، علاوه بر اطلاعات زیست شناختی، از فنون و مفاهیم مهندسی، علوم رایانه، آمار و بسیاری رشته های دیگر هم استفاده می کنند.

🔰فناوری های نوین
🔶این فناوری ها نقش مهمی در پیشرفت علم زیست شناسی داشته و دارند. در ادامه به نمونه هایی از این فناوری ها می پردازیم.

🔶فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی: امروزه بیشتر از هر زمان دیگر به جمع آوری، بایگانی و تحلیل اطلاعات حاصل ازپژوهش های زیست شناختی نیاز داریم؛ دستاوردها و تحولات بیست ساله ی اخیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در پیشرفتزیست شناسی، تأثیر بسیاری داشته است. این فناوری ها امکان انجام محاسبات را در کوتاه ترین زمان ممکن فراهم کرده اند.

🔶مهندسی ژنتیک : مدت هاست که زیست شناسان می توانند ژن های یک جاندار را به بدن جانداران دیگر وارد کنند، به گونه ای که ژن های منتقل شده بتوانند اثرهای خود را ظاهر کنند. این روش، که باعث انتقال صفت یا صفاتی از یکجاندار به جانداران دیگر می شود، مهندسی ژنتیک نام دارد.

🔰اخلاق زیستی
🔶پیشرفت های سریع علم زیست شناسی، به ویژه در مهندسی ژنتیک، زمینه سوء استفاده هایی را در جامعه فراهم کرده است.محرمانه بودن اطلاعات ژنی و نیز اطلاعات پزشکی افراد و حقوق جانوران از موضوع های اخلاق زیستی هستند.

🔶یکی از سوء استفاده ها از علم زیست شناسی، تولید سلاح های زیستی است. چنین سلاحی مثلا می تواند عامل بیماری زایی باشد که نسبت به داروهای رایج مقاوم است یا فرآورده های غذایی و دارویی با عواقب زیانبار برای افراد باشند. بنابراین وضع قوانین جهانی برای جلوگیری از چنین سوء استفاده هایی از علم زیست شناسی ضروری است.

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

📣❌از زیست شناسی در خدمت انسان تا آخر گفتار جز حذفیات کنکور سراسری است❌

🔔زیست شناسی در خدمت انسان
امروزه با مسائل فراوانی در زمینه های متفاوت مواجه هستیم. زیست شناسی به حل این مسائل می تواند کمک کند. در ادامه مروری بر نقش زیست شناسی در حل این مسائل داریم.

🔰تأمین غذای سالم و کافی: گفته می شود که هم اکنون حدود یک میلیارد نفر در جهان از گرسنگی و سوءِتغذیه رنج می برند؛ می دانیم غذای انسان به طور مستقیم یا غیرمستقیم از گیاهان به دست می آید؛ پس شناخت بیشتر گیاهان یکی از راه های تأمین غذای بیشتر و با مواد مغذی بیشتر است.

🔶 از راه های افزایش کمّیت و کیفیت غذای انسان، شناخت روابط گیاهان و محیط زیست است. گیاهان مانند همۀ جانداران دیگر در محیطی پیچیده، شامل عوامل غیرزنده مانند دما، رطوبت، نور و عوامل زنده شامل باکتری ها، قارچ ها، حشرات و مانند آنها رشد می کنند و محصول می دهند. بنابراین، شناخت بیشتر تعامل های سودمند یا زیانمند بین این عوامل و گیاهان، به افزایش محصول کمک می کند.

🔰حفاظت از بوم سازگان ها، ترمیم و بازسازی آنها: انسان، جزئی از دنیای زنده است و لذا نمی تواند بی نیاز و جدا از موجودات زندۀ دیگر و در تنهایی به زندگی ادامه دهد. به طورکلّی منابع و سودهایی را که هر بوم سازگان در بردارد، خدمات بوم سازگان می نامند. میزان خدمات هر بوم سازگان به میزان تولیدکنندگان آن بستگی دارد. پایدار کردن بوم سازگان ها به طوری که حتی در صورت تغییر اقلیم، تغییر چندانی در مقدار تولیدکنندگی آنها روی ندهد، موجب ارتقای کیفیت زندگی انسان می شود.

🔶یکی از بوم سازگان های آسیب دیده ایران، دریاچه ارومیه است. دریاچۀ ارومیه چندین سال است که در خطر خشک شدن قرار گرفته است زیست شناسان کشورمان با استفاده از اصول علمی بازسازی بوم سازگان ها، راهکارهای لازم را برای احیای آن ارائه کرده اند و امید دارند که در آینده از نابودی این میراث طبیعی جلوگیری کنند.

🔶قطع درختان جنگل ها برای استفاده از چوب یا زمین جنگل، مسئلۀ محیط زیستی امروز جهان است. پژوهش ها نشان داده اند که در سال های اخیر، مساحت بسیار گسترده ای از جنگل های ایران و جهان تخریب و بی درخت شده اند. از بین رفتن جنگل ها پیامدهای بسیار بدی برای سیارۀ زمین دارد. تغییر آب وهوا، سیل ، کاهش تنوع زیستی و فرسایش خاک از آن جمله اند.

🔰تأمین انرژی های تجدیدپذیر: نیاز مردم جهان به انرژی در حال افزایش است. بیشترین نیاز کنونی جهان به انرژی از منابع فسیلی، مانند نفت، گاز و بنزین تأمین می شود؛ اما می دانیم که سوخت های فسیلی موجب افزایش کربن دی اکسید جو، آلودگی هوا و در نهایت باعث گرمایش زمین می شوند.

🔶بدین لحاظ، انسان باید در پی منابع پایدار، مؤثرتر و پاک تر انرژی برای کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی باشد. زیست شناسان می توانند به بهبود و افزایش تولید سوخت های زیستی مانند گازوئیل زیستی که از دانه های روغنی به دست می آید، کمک کنند. اگر چه سوخت های فسیلی نیز منشأ زیستی دارند و از تجزیه پیکر جانداران به وجود آمده اند؛ اما امروزه سوخت زیستی به سوخت هایی می گویند که از جانداران امروزی به دست می آیند.

🔰سلامت و درمان بیماری ها: به تازگی، روشی برای تشخیص و درمان بیماری ها در حال گسترش است که پزشکی شخصی نام دارد. پزشکان در پزشکی شخصی برای تشخیص و درمان بیماری ها علاوه بر بررسی وضعیت بیمار، با بررسی اطلاعاتی که در دنای هر فرد وجود دارد، روش های درمانی و دارویی خاصِّ هر فرد را طراحی می کنند

🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶

نکات کنکوری📝

🔔(پروانه مونارک)

📌در بدن پروانه مونارک ، یاختههای عصبی (نورون هایی) وجود دارد که پروانه با استفاده از آنها ، جایگاه خورشید در آسمان و جهت مقصد را تشخیص میدهد و به سوی آن پرواز می کند.

📌در پروانه بالغ نر ، غدد جنسی نر و در پروانه ماده غدد جنسی ماده وجود دارد. غدد جنسی با تولید یاخته های با قابلیت لقاح ، شرایطی فراهم میکنند که این جانوران بچه دار شوند. یادتان باشد وقتی جاندار بچه دار می شود یعنی ژنهای خود را به نسل بعد انتقال داده است. برای مثال والدین شما ژن های خودشان را به نسل بعد (یعنی شما) انتقال داده اند

📌جمعیت پروانه مونارک هر سال هزاران کیلومتر از مکزیک تا جنوب کانادا و بالعکس میپیماید

📌فرایندهای یاخته ای و فعالیت جانور نیازمند انرژی زیستی است.

📌جانوران وقتی غذا میخورند مقداری انرژی وارد بدن خود میکنند. بخشی از این انرژی به صتورت گرما از دست میرود و بخشی دیگر را برای انجام فعالیت های زیستی خود استفاده میکنند.

📌جتانور نابالغ توانایی تولید مثل (یکی از هفتت ویژگی حیات) ندارد و گامت تولید نمیکند

📌در جانداران DNA وجود دارد. DNA حاوی اطلاعات لازم برای حیات ، رشد ، نمو ، تولید مثل و … است.

📌جانور با استفاده از نورون (نههه یاخته های گیرنده نور = چشم مرکب) جایگاه خورشید را تشخیص میدهد.

📌مهاجرت توسط مغز جانور تنظیم و پردازش میشود. مغز حشرات متشکل از چند گره به هم جوش خورده است.

📌توجه : مطالب مربوط به حشرات در فصلهای بعد آمده است ترجیح بنده این است که شما در هر فصل مطالب حشرات را یاد بگیرید و سپس در ادامه مطالب حشرات با فصلهای گذشته ترکیب شود ولی به صورت خالصه مطالب ترکیبی حشرات در زیر آمده است که به تدریج در طول این کتاب همگی را یاد می گیرید.

📌نکات ترکیبی حشرررات: دارای لوله ی گوارش تنفس نایدیسی (وابستگی به گردش مواد ندارد) سامانه گردش باز همولنف (نقش همولنف : خون و لنف و آب میان بافتی( لوله های مالپیگی )دفع اوریک اسید با آب اندک و صرف انرژی

🔔(محدوده علم زیست شناسی)

📌امروزه بسیاری از بیماری ها مانند بیماری قند و افزایش فشار خون که حدود صد سال پیش به مرگ منجر می شدند ، مهار شده اند(نهههه کامل درمان) و به علت روش های درمانی و داروهای جدید ، دیگر مرگ آور نیستند

📌 پژوهشگران علوم تجربی فقط (نهه بیشتر) در جست وجوی علت های پدیده های طبیعی و قابل مشاهده هستند.

📌مشاهده اساس علوم تجربی است ؛ بنابراین ، در زیست شناسی ، فقط ساختارها و یا فرایندهایی را بررسی می کنیم که برای ما به طور مستقیم یا غیرمستقیم قابل مشاهده و اندازه گیری اند.

📌پژوهشگران علوم تجربی نمیتوانند درباره زشتی و زیبایی ، خوبی و بدی ، ارزش های هنری و ادبی نظر دهند.

🔔(زیست شناسی نوین)

📌انتقال ژن از گیاه خودرو به گیاه زراعی میتواند گیاهی ایجاد کند که به یک یا بعضی از عوامل بیماری زا مقاوم است نه همه عوامل بیماری زا.

📌در مهندسی ژنتیک ، ژن را از یک جاندار خارج کرده و سپس به جاندار دیگری وارد می کنند. محصول ژن (پروتئین یا RNA ) انتقال نمییابد

📌جان دار دریافت کننده ژن خارجی در مهندسی ژنتیک ، به دلیل داشتن ژن جدید ، متحمل تغییر ناگهانی شده و توانمندی جدیدی کسب کرده است.

📌در مهندسی ژنتیک بین جانداران (باکتری ، آغازی ، قارچ ، گیاه و جانور) ژن مبادله می شود. اگر جاندار دریافت کننده ژن ، باکتری یا پارامسی (نوعی آغازی تک سلولی) باشد ، متشکل از یک سلول است پس ارتباط سیتوپلاسمی ندارد.

📌تذکر: ارتباط سیتوپلاسمی در جانداران پرسلولی وجود دارد نه تک سلولی

📌توجه : مبحث مهندسی ژنتیک پیچیده تر و دارای نکات زیادی است که در فصل 7 زیست دوازدهم آورده ایم.

📌سلاح زیستی میتواند عامل بیماری زایی باشد که نسبت به داروهای رایج (نههه همه داروها) مقاوم است.

📌سلاح زیستی میتواند متشکل از فراورده های غذایی و دارویی با عواقب زیانبار برای افراد باشد

📌برای کل نگری به سامانه ی زنده (همه جانداران) باید ارتباط بین یاخته های زنده تشکیل دهنده پیکر آنها را بررسی کرد. ⇐این جمله نادرست است چون گروهی از جانداران تک سلولی هستند (مانند همه باکتری ها + گروهی از آغازیان + گروهی از قارچها). این عبارت برای جانداران تک یاختهای صحیح نیست.

📌بررسی ارتباط بین یاخته ها ، ارتباط بین بافت ها ، ارتباط بین اندام ها و … بر اساس کل نگری است

📌در روش کل نگری کل سامانه (جاندار) ، چیزی بیشتر از مجموع اجزای آن است

📌یکی از فناوری هایی که نقش مهمی در پیشرفت زیست شناسی دارد ، نگرش بین رشته ای است.

📌فناوری های نوین نقش مهمی در پیشرفت علم زیست شناسی داشته و دارند.

📌پیشرفت سریع علم زیست شناسی ، به ویژه در مهندسی ژنتیک (تغییر در اطلاعات ژنتیکی جانداران)، زمینه سوء استفاده هایی را در جامعه فراه مکرده است. یکی از سوء استفاده ها از علم زیست شناسی ، تولید سلاح های زیستی است

📌طبق کل نگری ، کل سامانه (یاخته یا جاندار) ، چیزی بیشتر از مجموع اجزای آن است.

🔔(زیست شناسی در خدمت انسان) ❌حذفیات❌

📌اجتماع میکروبی خاک (باکتری ها و قارچ ها) میتوانند برای گیاه سودمند یا مضر باشند. اجتماع میکروبی خاک در تهیه مواد مغذی خاک (تولیدترکیبات نیتروژندار برای گیاه و …) ، حفاظت از گیاه و … میتواند نقش داشته باشد.

📌نکته : غذای انسان به طور مستقیم یا غیر مستقیم از گیاهان به دست میآید. پس شناخت بیشتر گیاهان یکی از راه های تامین غذای بیشتر با مواد مغذی بیشتراست.

📌سوخت های فسیلی مانند سوخت های زیستی منشا زیستی دارند. سوخت های فسیلی از تجزیه پیکر جانداران (در گذشته) به وجود آمده اند ؛ اما امروزه سوخت های زیستی به سوخت هایی میگویند که از جانداران امروزی به دست می آیند. برای مثال گازوئیل زیستی از دانه های روغنی به دست میآید.

📌بیشترین (نهه همه) نیاز کنونی جهان به انرژی از منابع فسیلی ، مانند نفت ، گاز و بنزین تامین میشود.

📌سوخت های زیستی(تجدیدپذیر و پایدارتر ، موثرتر) ، حین مصرف سبب تولید CO2 می شوند.

📌سوخت های فسیلی (تجدیدناپذیر)و سوخت های زیستی (تجدیدپذیر) منشا زیستی دارند

📌در پزشکی شخصی ، از روش های درمانی و دارویی متفاوت (خاص هر فرد) برای افراد مبتلا به یک نوع بیماری استفاده می شود.