رگ ها

🔶در دستگاه گردش خون، سه نوع رگ در شبکهای مرتبط به هم وجود دارد. این شبکه، که از قلب شروع می شود و پس از عبور از بافت ها به قلب باز می گردد، از سرخرگ ها، مویرگ ها و سیاهرگ ها تشکیل شده است. ساختار هر یک از این رگ ها متناسب با کاری است که انجام می دهد. دیواره ی همه ی سرخرگ ها و سیاهرگ ها از سه لایه ی اصلی تشکیل شده است.

🔶لایه داخلی آنها بافت پوششی سنگفرشی است که در زیر آن، غشای پایه (رشته های پروتئینی و گلیکوپروتئینی) قرار گرفته است. لایه ی میانی آن، ماهیچهای صاف است که همراه این لایه رشته های کشسان (الاستیک) زیادی وجود دارد. آخرین لایه، بافت پیوندی است که لایه ی خارجی آنها را میسازد.

🔶اگر چه ساختار پایهای سرخرگ ها با سیاهرگ ها شباهت دارد، ضخامت لایه ی ماهیچهای و پیوندی در سرخرگها بیشتر است تا بتوانند فشار زیاد وارد شده از سوی قلب را تحمل و هدایت کنند. به همین دلیل سرخرگ ها در برش عرضی، بیشترگرد دیده می شوند. در حالی که سیاهرگ های هم اندازه ی آنها، دیوارهای نازک تر دارند و حفرهی داخل آنها بزرگتر است. در عین حال، بسیاری از سیاهرگ ها دریچه هایی دارند که جهت حرکت خون را یک طرفه می کنند.

🔶مویرگ ها فقط یک لایه ی بافت پوششی همراه با غشای پایه دارند. این ساختار با وظیفه آنها که تبادل مواد بین خون و مایع میان بافتی است، هماهنگی دارد. در دیواره مویرگ ها الیه ماهیچهای نیست ولی در ابتدای بعضی از آنها حلقهای ماهیچهای هست که میزان جریان خون در آنها را تنظیم می کند و به آن بنداره مویرگی گویند.

🔶اگرچه تنظیم اصلی جریان خون در مویرگ ها بر اساس نیاز بافت به اکسیژن و مواد مغذی با تنگ و گشاد شدن سرخرگ های کوچک انجام می شود که قبل از مویرگ ها قرار دارند.

🔶عوامل موثر بر تنظیم جریان خون در مویرگ ها:باز و بسته شدن مویرگ ها به کمک بنداره مویرگی ابتدای بعضیتغییر قطر سرخرگ های کوچک به کمک ماهیچه های حلقوی دیواره (تنظیم اصلی)

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰سرخرگ ها
🔶همان طور که می دانید سرخرگ ها خون را از قلب خارج می کنند و به بافت های بدن میرسانند. علاوه بر این باعث حفظ پیوستگی جریان خون و هدایت آن در این رگ ها می شوند. دیوارهی سرخرگ قدرت کشسانی زیادی دارد. وقتی بطن منقبض می شود، ناگهان مقدار زیادی خون از آن به درون سرخرگ پمپ می شود.

🔶سرخرگ ها در این حالت گشاد می شوند تا خونِ رانده شده از بطن را در خود جای دهند. در هنگام استراحت بطن یعنی وقتی که دیگر خونی از قلب خارج نمی شود، دیواره کشسان سرخرگ ها به حالت اولیه باز می گردد و خون را با فشار به جلو میراند. این فشار باعث هدایت خون در رگ ها و پیوستگی جریان خون در هنگام استراحت قلب می شود.

🔶تغییر حجم سرخرگ، به دنبال هر انقباض بطن، به صورت موجی در طول سرخرگ ها پیش میرود و به صورت »نبض« احساس می شود.در سرخرگ های کوچکتر، میزان رشته های کشسان، کمتر و میزان ماهیچه های صاف، بیشتر است. این ساختار باعث می شود با ورود خون، قطر این رگ ها تغییر زیادی نکند و در برابر جریان خون مقاومت کنند.

🔶میزان این مقاومت در زمان انقباض ماهیچه ی صاف دیواره، بیشتر و در هنگام استراحت، کمتر میشود. کم و زیاد شدن این مقاومت، میزان ورود خون به مویرگ ها را تنظیم می کند.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰فشارخون
🔶بیشتر سرخرگ های بدن در قسمت های عمقی هر اندام قرار گرفته اند، در حالی که سیاهرگ ها بیشتر در سطح قرار دارند. میدانید فشارخون، نیرویی است که از سوی خون بر دیوارهی رگ وارد می شود و ناشی از انقباض دیوارهی بطنها یا سرخرگ ها است.

🔶اگر سرخرگی در بدن بریده شود، خون با سرعت زیاد از آن بیرون خواهد ریخت و بسیار خطرناک است. این خونریزی، ناشی از فشار خون زیاد درون سرخرگ است. چنین فشاری برای کار طبیعی دستگاه گردش خون لازم است.معمولا فشارخون را با دو عدد مثلا 120 روی 80 بیان می کنند.

🔶این دو عدد به ترتیب، معرف فشار بیشینه و فشار کمینه برحسب میلی متر جیوه است. فشار بیشینه فشاری است که انقباض بطن روی سرخرگ وارد می کند و فشار کمینه در هنگام استراحت قلب، فشاری است که دیوارهی سرخرگ باز شده، در هنگام بسته شدن به خون وارد می کند.عوامل مختلفی می تواند روی فشارخون تأثیر بگذارد. از جمله: چاقی، تعذیه ی نامناسب به ویژه مصرف چربی و نمک زیاد، دخانیات، استرس (فشار روانی) و سابقهی خانوادگی.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰مویرگ ها
🔶سرخرگ های کوچک به مویرگ هایی منتهی می شوند که کوچکترین رگ های بدن هستند. تبادل مواد بین خون و یاخته های بدن، در این رگ ها انجام می شود. دیواره نازک و جریان خون کُند، امکان تبادل مناسب مواد را در مویرگ ها فراهم می کند.

🔶در عین حال مویرگ ها شبکه وسیعی را در بافت ها ایجاد می کنند به طوری که فاصله ی بیشتر یاخته های بدن تا مویرگ ها حدود 02/0 میلی متر (20 میکرومتر) است. این فاصله ی کم، مبادله ی سریع مولکول ها را از طریق انتشار، آسان تر می کند.دیواره مویرگ ها، فقط از یک لایه یاخته های پوششی سنگفرشی ساخته شده است و ماهیچهی صاف ندارد. سطح بیرونی مویرگ ها را غشای پایه، احاطه می کند و نوعی صافی برای محدود کردن عبور مولکول های بسیار درشت به وجود میآورد.مویرگ های بدن در سه گروه قرار می گیرند:

🔶در مویرگ های پیوسته یاخته های بافت پوششی با همدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. چنین مویرگ هایی به عنوان مثال در دستگاه عصبی مرکزی (سد خونی مغزی و نخاعی) یافت می شوند که ورود و خروج مواد در آنها به شدت تنظیم می شود.

🔶مویرگ های منفذدار منافذ فراوانی در غشای سلول های پوششی دارند. غشای پایه در این مویرگ ها ضخیم است که، عبور مولکول های درشت مثل پروتئینها را محدود می کند. این مویرگ ها به عنوان مثال درکلیه یافت می شوند.

🔶 در مویرگ های ناپیوسته فاصله یاخته های بافت پوششی آنقدر زیاد است که به صورت حفره هایی در دیواره مویرگ دیده می شود. چنین مویرگ هایی به عنوان مثال در جگر یافت می شوند.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰تبادل مواد در مویرگ ها
🔶تبادل مواد بین خون و بافت ها در مویرگ ها انجام می شود. مولکول های مواد ممکن است از غشای یاخته های پوششی مویرگ و یا از فاصله های بین این یاخته ها عبور کنند.در ابتدای سرخرگی مویرگ، فشار خون که به آن فشار تراوشی می گویند و نسبت به فشار اسمزی بیشتر است، باعث خروج مواد از مویرگمی شود.

🔶در اینجا بخشی از خوناب به جز مولکول های درشت از مویرگ خارج و به بافت واردمی شوند. در نتیجه خروج خوناب، فشار اسمزیدرون مویرگ نسبت به فشار تراوشی به تدریجافزایش می یابد؛ به طوری که در بخش سیاهرگیمویرگ، فشار اسمزی درون مویرگ از فشارتراوشی بیشتر است، در نتیجه آب همراه بامولکول های متفاوت از جمله مواد دفعیِ یاخته ها، وارد مویرگ می شوند.

🔶کمبود پروتئین های خون و افزایش فشار خون درون سیاهرگ ها می تواند سرعت بازگشت مایعات از بافت به خونرا کاهش دهد. در نتیجه، بخش هایی از بدن، متورم می شوند که به این حالت اِدم یا خیز می گویند. مصرف زیاد نمک ومصرف کمِ مایعات نیز می تواند به خیز منجر شود.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰سیاهرگ ها
🔶سیاهرگ ها با داشتن فضای داخلی وسیع و دیوارهای با مقاومت کمتر، می توانند بیشتر حجم خون را در خود جای دهند. باقیمانده فشار سرخرگی باعث ادامه جریان خون در سیاهرگ ها می شود اما به علت کاهش شدید فشارخون و جهت حرکت خون در سیاهرگ ها که در بیشتر آنها به سمت بالا است لازم است عواملی به جریان خون در سیاهرگ ها کمک کند. این عوامل عبارتند از:

⚜️تلمبه ماهیچه ی اسکلتی: حرکت خون در سیاهرگ ها به ویژه در اندام های پایین تر از قلب، به مقدار زیادی به انقباض ماهیچه های اسکلتی وابسته است. انقباض ماهیچه های دست و پا، شکم و دیافراگم، به سیاهرگ های مجاور خود فشاری وارد می کنند که باعث حرکت خون در سیاهرگ به سمت قلب می شود.

⚜️دریچه های لانه کبوتری: در سیاهرگ های دست و پا، جریان خون را یک طرفه و به سمت بالا هدایت می کند. در هنگام انقباض هر ماهیچه در سیاهرگ مجاور آن، دریچه های بالایی باز و دریچه های پائین، بسته می شوند.
⚜️ فشار مکشی قفسهی سینه: در هنگام دم به وجود می آید که قفسهی سینه باز می شود. در این حالت فشار از روی سیاهرگ های نزدیک قلب برداشته می شود و درون آن ها فشار مکشی ایجاد می شود که خون را به سمت بالا می کشد.

⚜️دستگاه لنفی :دستگاه لنفی شامل لنف، رگ های لنفی، مجاری لنفی، گره های لنفی و اندام های لنفی (آپاندیس- طحال-تیموس- مغزاستخوان و لوزه ها)است.

🔶کار اصلی آن، تصفیه و بازگرداندن آب و مواد دیگری است که از مویرگ ها به فضای میان بافتی نشت پیدا می کنند و به مویرگ ها بر نمی گردند. نشت این مواد در جریان ورزش و بعضی بیماری ها، افزایش قابل توجهی پیدا می کند.لنف مایعی تشکیل شده از مواد متفاوت و گویچه های سفید است.

🔶کار دیگر دستگاه لنفی، انتقال چربی های جذب شده از دیواره رودهی باریک به خون و همچنین از بین بردن میکروب های بیماری زاو یاخته های سرطانی است.لنف بعد از عبور از مویرگ ها و رگ های لنفی از طریق دو رگ بزرگ لنفی به نام مجرای لنفی به سیاهرگ های زیر ترقوهای چپ و راست می ریزد و سپس به بزرگ سیاهرگ زبرین می ریزد.

🔶بنابراین، لنف پس از تصفیه شدن به دستگاه گردش خون بر می گردد. لنف سمت راست گردن، سینه و بازو سمت راست به مجرای لنفی راست و لنف بقیه بدن به مجرای لنف چپ که بلند تر و قطور تر بوده و از پشت قلب می گذرد، می ریزند. رگهای لنفی دارای دریچه های یک طرفه بوده و تعداد رگ های لنفی ورودی به گره های لنفی بیشتر از خروجی است. تعداد گره های لنفی در بخش هایی مثل گردن، زیربغل، کشاله ران، زانو و آرنج بیشتر است.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰تنظیم دستگاه گردش خون ❌حذفیات❌
🔶گره ضربان ساز، تکانه های منظمی را ایجاد و در قلب منتشر می کند تا چرخهی ضربان قلب به طور منظم تکرار شود. در حالت عادی این ضربان و برون ده قلبی ناشی از آن، نیاز اکسیژن و مواد مغذی اندام های بدن را بر طرف می کند. امّا در هنگام فعالیت
ورزشی یا در حالت استراحت، برون ده قلب باید تغییر یابد. این تنظیم با ساز و کارهای مختلفی انجام می شود که عبارتند از:

نقش دستگاه عصبی خود مختار (اعصاب هم حس و پادهم حس): افزایش و کاهش فعالیت قلب متناسب با شرایط، به وسیله اعصاب دستگاه عصبی خودمختار انجام می شود. مرکز هماهنگی این اعصاب در بصل النخاع و پل مغزی و در نزدیکی مرکز تنظیم تنفس قرار دارد و همکاری این مراکز، نیاز بدن به مواد مغذی و اکسیژن را در شرایط خاص به خوبی تأمین می کند.

نقش هورمون ها : وقتی در فشار روانی مثل نگرانی، ترس و استرس امتحان قرار می گیریم، ترشح بعضی از هورمون ها از غدد درون ریز مثل فوق کلیه )بخش مرکزی هورمون های اپی نفرین و نور اپی نفرین و بخش قشری کورتیزول و آلدوسترون( افزایش می یابد. این هورمون ها مثال با اثر بر قلب، ضربان قلب و فشار خون را افزایش می دهند.

تنظیم موضعی جریان خون در بافت ها : افزایش کربن دی اکسید، با گشاد کردن سرخرگ های کوچک میزان جریان خون در آنها افزایش می دهد.

نقش گیرنده ها در حفظ فشار سرخرگی: گیرنده های حساس به فشار، گیرنده های حساس به کمبود اکسیژن و گیرنده های حساس به افزایش کربن دی اکسید و یون هیدروژن پس از تحریک، به مراکز عصبی پیام می فرستند تا فشار سرخرگی در حد طبیعی حفظ، و نیازهای بدن در شرایط خاص تأمین شود.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

نکات کنکوری

رگ ها

📌در دستگاه گردش خون، سه نوع رگ (سرخرگ ، مویرگ و سیاهرگ) در شبکه ای مرتبط به هم وجود دارد.

📌این شبکه، که از قلب شروع میشود و پس از عبور از بافتها به قلب باز می گردد، از سرخرگها، مویرگ ها و سیاهرگ ها تشکیل شده است.

📌ساختار هر یک از رگ ها (سرخرگ ، مویرگ و سیاهرگ) متناسب با کار ی است که انجام می دهند.

📌 سرخرگ ، خون را از قلب دور میکند. سیاهرگ خون خروجی از اندام ها را به سمت قلب میبرد.

📌همۀ سرخرگ ها و سیاهرگ ها از سه لایۀ اصلی تشکیل شده اند. مویرگ ها فقط یک لایۀ بافت پوشش ی همراه با غشای پایه دارند. این ساختار با وظیفۀ آنها که تبادل مواد بین خون و مایع میان بافتی است، هماهنگی دارد.

📌لایۀ داخلی سرخرگ و سیاهرگ بافت پوشش ی سنگ فرشی است که در ز یر آن، غشای پای ه قرار گرفته است. لایۀ میانی آنها ، ماهیچه ای صاف است که همراه ای ن یه رشته های کشسان (الاستیک) زیادی وجود دارد. آخرین لایه، بافت پیوند ی است که لایۀ خارجی آنها را می سازد.

📌 ضخامت لایۀ ماهیچه ای و پیوندی در سرخرگ ها بیشتر از سیاهرگ ها است تا بتوانند فشار زیاد وارد شده از سو ی قلب را تحمل و هدایت کنند.

📌نکته : ضخامت بافت پوششی در رگها تقریبا مشابه یکدیگر است.

📌 ساختار پایه ای سرخرگها با سیاهرگ ها شباهت دارد. (هر دو دارای 3 لایه اصلی هستند. مویرگ یک لایه بافت پوششی سنگ فرشی تک لایه دارد.) ضخامت الیۀ ماهیچهای و پیوندی در سرخرگ ها بیشتر از سیاهرگ ها است تا بتوانند فشار زیاد وارد شده از سوی قلب را تحمل و هدایت کنند.

📌 سرخرگ ها (نههه سیاهرگ) در برش عرضی ، بیشتر (نههه همواره) گرد دیده میشوند.

📌سیاهرگ هم اندازه سرخرگ ، دیواره نازک تری داشته و حفره داخل آن بزرگتر است و حجم خون بیشتری درون خود جای داده است.

📌 بس یاری از سیاهرگها دریچههایی دارند که جهت حرکت خون را یک طرفه می کنند. (به این دریچه ها میگویند دریچههای لانه کبوتری )

📌 سرخرگ های بزرگ خون را از قلب خارج کرده و سپس به سرخرگ های کوچک تحویل میدهند. در نهایت سرخرگ های کوچک خون را به بافتهای بدن میرسانند.- سیاهرگ های کوچک خون را از شبکه مویرگی خونی اندام ها تحویل گرفته و سپس به سیاهرگ های بزرگ و در نهایت به دهلیزهای قلب میرسانند.

📌تذکر مهم : سیاهرگ باب خون بخش اعظم دستگاه گوارش و طحال و آپاندیس را دریافت کرده و به کبد میرساند نه قلب.

📌نکته مهم : سرخرگ کرونر خون روشن و پر از مواد مغذی را به ماهیچه قلب می رساند.

📌سرخرگ پس از ورود به اندام تشکیل شبکه مویرگی میدهد. از به هم پیوستن مویرگ ها در اغلب موارد ابتدا سیاهرگ کوچک ایجاد میشود.

📌نکته مهم : سیاهرگ باب پس از ورود به کبد تشکیل شبکه مویرگی میدهد.

📌سرخرگ ها (نهه سیاهرگ) علاوه بر حفظ پیوستگی جریان خون ، سبب هدایت آن در این رگ ها میشوند.

📌دیوارۀ سرخرگ قدرت کشسانی زیادی دارد. وقتی بطن منقبض میشود، ناگهان مقدار زیادی خون از آن به درون سرخرگ پمپ میشود. سرخرگ ها در این حالت گشاد می شوند تا خون رانده شده از بطن را در خود جای دهند.

📌در هنگام استراحت بطن (استراحت عمومی + دهلیز انقباض)یعنی وقتی که دیگر خون ی از قلب خارج نمی شود، دیوارۀ کشسان سرخرگ ها به حالت اولیه باز می گردد و خون را با فشار به جلو می رانند. این فشار باعث هدایت خون در رگ ها و پیوستگ ی جریان خون در هنگام استراحت قلب میشود.

📌در سیاهرگ نبض و تغییر حجم در اثر انقباض بطن وجود ندارد.

📌تغییر حجم سرخرگ (نههه سیاهرگ)، به دنبال هر انقباض بطن ، به صورت موجی در طول سرخرگ ها (نههه سیاهرگ ها) پیش می رود و به صورت نبض احساس می شود.

📌نکته : موج حاصل از انقباض بطن فقط در دیواره سرخرگ وجود دارد.

📌تذکر : موج در دیواره رگ و احساس نبض مربوط به سرخرگ هستند نههه سیاهرگ.

📌در سرخرگ های کوچکتر (در مقایسه با سرخرگ های بزرگ)، می زان رشته های کشسان، کمتر و می زان ماهیچه های صاف، بیشتر است.

📌با ورود خون، قطر سرخرگ های کوچک تغییر زیادی نمیکند و در برابر جریان خون مقاومت می کنند. میزان این مقاومت در زمان انقباض ماهیچۀ صاف دیواره آن ، بیشتر و در هنگام استراحت، کمتر میشود. کم و زیاد شدن ای ن مقاومت، میزان ورود خون به موی رگ ها را تنظیم میکند.

📌میزان مقاومت دیواره سرخرگ کوچک ، در زمان انقباض ماهیچۀ صاف دیواره آن، بیشتر و در هنگام استراحت، کمتر می شود. کم و زیاد شدن مقاومت دیواره سرخرگ های کوچک ، میزان ورود خون به موی رگ ها را تنظی م می کند.

📌تنظیم اصلی جریان خون در مویرگ ها بر اساس نیاز بافت به اکسیژن و مواد مغذ ی با تنگ و گشاد شدن سرخرگ های کوچک انجام می شود که قبل از مویرگ ها قرار دارند.

📌بیشتر سرخرگ های بدن در قسمت های عمقی هر اندام قرار گرفته اند، در حالی که سیاهرگ ها بیشتر در سطح قرار دارند. 

📌مویرگ ها بر اساس شکل و فاصله یاخته های دیواره خود طبقه بندی میشوند. (مویرگ پیوسته + مویرگ منفذدار + مویرگ ناپیوسته)

📌 کوچکترین رگ های بدن ، مویرگ ها هستند.

📌 سیاهـرگ ها (نههه سرخرگ ها) با داشتن فضای داخلی وسیع و دیواره ای با مقاومت کمتر ، می توانند بیشتر حجم خون را در خود جا ی دهند.

مویرگ ها

📌مویرگ ها فقط یک لایۀ بافت پوششی همراه با غشا ی پایه دارند. این ساختار با وظیفۀ آنها که تبادل مواد بین خون و مایع میان بافتی است، هماهنگی دارد.

📌تذکر : در مویرگ ، بافت پیوندی و بافت ماهیچهای وجود ندارد.

📌در دیواره مویرگ ها لایۀ ماهیچهای نیست ولی در ابتدای بعضی از آنها حلقه ای ماهی چهای هست که میزان جریان خون در آنها را تنظیم میکند و به آن بنداره موی رگی گویند.

📌تنظیم اصلی جریان خون در مویرگ ها بر اساس نیاز بافت به اکسیژن و مواد مغذی با تنگ و گشاد شدن سرخرگهای کوچک انجام می شود که قبل از مویرگ ها قرار دارند.

📌مویرگ ها کوچکترین رگ های بدن هستند. تبادل مواد بین خون و یاخته های بدن ، در این رگها انجام میشود.

📌دیواره نازک و جریان خون کند ، امکان تبادل مناسب مواد را در مویرگ ها فراهم میکند.

📌موی رگ ها شبکۀ وسیع ی را در بافتها ایجاد میکنند به طوری که فاصلۀ بیشتر یاخته های بدن تا مویرگها حدود 02.0 میلی متر(20 میکرومتر) است. این فاصلۀ کم، مبادلۀ سریع مولکول ها را از طر یق انتشار، آسان تر میکند.

📌دیوارۀ مویرگ ها، فقط از یک لایۀ یاخته های پوشش ی سنگفرشی (مستقر بر غشای پایه = شبکهای از رشته های پروتئینی + گلیکوپروتئینی) ساخته شده است و ماهیچۀ صاف ندارد.

📌 سطح بیرونی موی رگها را غشای پایه (شبکه ای از رشته های پروتئینی + گلیکوپروتئینی) ، احاطه می کند و نوعی صافی برای محدود کردن عبور مولکول های بسیار درشت به وجود م یآورد.

📌 در مویرگ های پیوسته یاخته های بافت پوشش ی با همدی گر ارتباط تنگاتنگی دارند . چنین مویرگ هایی به عنوان مثال در دستگاه عصبی مرکزی (مغز + نخاع) یافت میشوند که ورود و خروج مواد در آنها به شدت تنظیم میشود.

📌ترکیب : یاختههای بافت پوششی مویرگ های مغز و نخاع به یکدیگر چسبیدهاند و بین آنها منفذی وجود ندارد. در نتیجه بسیاری از مواد و میکروب ها در شرایط طبیعی نمیتوانند به مغز وارد شوند. این عامل حفاظت کننده در مغز ، سد خونی- مغزی و در نخاع سد خونی- نخاعی نام دارد. مولکول هایی مثل اکسیژن ، گلوکز ، CO2 و آمینواسیدها و برخی داروها و الکل و نیکوتین می توانند از این سدها عبور کنند.

📌 مویرگ های منفذدار منافذ فراوانی در غشای سلولهای پوشش ی دارند. غشای پایه در این مویرگ ها ضخیم است که عبور مولکولهای درشت مثل پروتئین ها را محدود میکند. این مویرگ ها به عنوان مثال در کلی ه یافت میشوند.

📌 در مویرگ های ناپیوسته فاصلۀ یاخته های بافت پوششی آن قدر زیاد است که به صورت حفرههایی در دیوارۀ مویرگ دیده م یشود. چنین مویرگ هایی به عنوان مثال در جگر یافت میشوند.

📌 در مویرگ پیوسته بافت پوششی با همدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. این نوع مویرگ منفذ و حفره در دیواره خود ندارد.

📌در مویرگ منفذدار و مویرگ پیوسته غشای پایه فاقد منفذ بوده و یکپارچه است.

📌غشای پایه مویرگ منفذار و مویرگ پیوسته ، یکپارچه است. غشای پایه در مویرگ ناپیوسته ، ناقص است.

📌 مویرگ ناپیوسته ⇐ این نوع مویرگ در کبد وجود دارد. گلبول قرمز مرده و فرسوده از حفره های دیواره مویرگ ناپیوسته از جریان خون خارج می شود.

📌یاخته های دیواره مویرگها (سنگ فرشی تک لایه) و درشتخوارها با تولید پیک های شیمیایی ، گویچه های سفید خون را به محل آسیب فرا میخوانند. (دومین خط دفاع غیر اختصاص)

📌مویرگ منفذدار دارای منفذ در یاخته های تشکیل دهنده دیواره خود است.

📌 مویرگ منفذدار در کلیه حضور دارد نه کبد.

📌 در دو نوع از مویرگ ها (مویرگ پیوسته و مویرگ منفذدار) یک سطح از یاخته سنگ فرشی دیواره مویرگ با غشای پایه در تماس است.

تبادل مواد در مویرگ ها

📌مولکول های مواد ممکن است از غشا ی یاخته های پوششی مویرگ و یا از فاصله های بین این یاخته ها عبور کنند.

📌 در ابتدای مویرگ نسبت به انتهای آن ، فشار خون (فشار تراوشی) از فشار اسمزی بیشتر است.

📌فشار خون (فشار تراوشی) ، ناشی از انقباضات بطنی است. انرژی لازم برای انجام انقباضات بطنی به دنبال مصرف ATP( ترکیب کربندار سه فسفاته) در ماهیچه دیواره بطنها تامین می شود.

📌در بخش سیاهرگی مو یرگ، فشار اسمزی درون مویرگ از فشار تراوشی بیشتر است، در نتیجه آب همراه با مولکول های متفاوت از جمله مواد دفعی یاخته ها (مثال CO2 ، آمونیاک ، اوره و …) ، وارد مویرگ می شوند.

📌 کمبود پروتئین های خون و افزای ش فشار خون درون س یاهرگ ها میتواند سرعت بازگشت مایعات از بافت به خون را کاهش دهد. در نتیجه، بخشها یی از بدن، متورم میشوند که به این حالت »خیز« یا »ادم« میگویند. مصرف زیاد نمک و مصرف کم مایعات نیز میتواند به خیز منجر شود.

📌ترکیب : افزیش سدیم خون (افزایش هورمون آلدوسترون ترشح شده از بخش قشری غدد فوق کلیه)+ افزایش ترشح هیستامین + دفع پروتئین توسط کلیهها (کمبود پروتئین خون)+ مصرف زیاد نمک + مصرف کم مایعات + افزایش فشار خون + تخریب دریچه های لانه کبوتری + انسداد مویرگ های لنفی ، سبب خیز یا ادم می شود.

📌 طبق شکل کتاب درسی در ابتدا و بخش میانی مویرگ خونی فشار تراوشی از فشار اسمزی بیشتر است.

📌طبق شکل کتاب درسی در بخش بیشتر و ابتدایی مویرگ مواد از مویرگ خارج می شوند و در بخش کمتر و انتهایی مویرگ مواد به مویرگ وارد میشوند.

عوامل کمک کننده به جریان خون سیاهرگی

📌در اطراف سیاهرگ های درون کبد ، ماهیچه اسکلتی وجود ندارد. حرکت خون در سیاهرگ ها به ویژه در اندام های پایینتر از قلب، به مقدار زیادی به انقباض ماهیچههای اسکلت ی وابسته است. انقباض ماهیچه های دست و پا، شکم و میان بند، به سیاهرگ های مجاور خود فشاری وارد می کند که باعث حرکت خون در سیاهرگ به سمت قلب میشود. (تلمبه ماهیچه اسکلتی)

📌دریچه های لانه کبوتری ، در سیاهرگ های دست و پا، جریان خون را یک طرفه و به سمت بالا هدایت می کنند. در هنگام انقباض هر ماهیچه در سیاهرگ مجاور آن، دریچه های باالیی باز و دریچه های پایین، بسته میشوند.

📌گروهی از (نهه همه)سیاهرگ ها دریچه لانه کبوتری دارند.

📌 فشار مکشی قفسه سینه ، هنگام دم به وجود میآید که قفسۀ سینه باز میشود. در این حالت فشار از رو یسیاهرگ های نزدی ک قلب برداشته می شود و درون آنها فشار مکشی ا یجاد میشود که خون را به سمت بالا میکشد.

📌 طبق شکل کتاب درسی در دریچه های لانه کبوتری  ابتدا دریچه پایین بسته شده و سپس دریچه بالا باز می شود.

📌در سرخرگ آئورت فشار بیشینه ثبت میشود.

📌سیاهرگ ها بیشتر در سطح اندام قرار دارند.

📌سرخرگ ها در برش عرضی بیشتر به صورت گرد دیده میشوند.

📌 سرخرگ در حفظ پیوستگی جریان خون نقش دارد.

📌 فشار مکشی قفسه سینه هنگام دم ایجاد میشود نه بازدم.

📌سرخرگ کوچک با کم و زیاد کردن مقاومت دیواره خود ، میزان ورود خون به مویرگ ها را تنظیم میکند.

📌نکته : در زمان انقباض ماهیچه صاف دیواره سرخرگ کوچک ، مقاومت بیشتر شده و در هنگام استراحت ، مقاومت دیواره آن کمتر میشود.

📌 در دیواره سرخرگ کوچک ، میزان رشته های کشسان ، کمتر و میزان ماهیچه های صاف بیشتر است.

📌گروهی از سیاهرگ ها (دریچه لانه کبوتری دارند.)

📌برخی از (نههه همه ) سیاهرگ های بزرگ گیرنده دمایی دارند که به تغییرات دمای خون حساس هستند.

📌سیاهرگ خون خود را به دهلیز قلب نزدیک میکند. سرخرگ خون را از بطن قلب دور میکند.

📌ابتدای سرخرگ آئورت و ابتدای سرخرگ ششی دریچه سینی وجود دارد. بقیه سرخرگ ها دریچه ندارند.

📌مویرگ در سطح خارجی خود غشای پایه دارد.

📌در مویرگ منفذدار ، مواد از طریق منافذ موجود در یاخته های پوششی دیواره مویرگ به بیرون ریخته میشود.

📌در کبد مویرگ ناپیوسته وجود دارد.

دستگاه لنفی

📌دستگاه لنفی شامل اندام لنفی، رگ های لنفی،گره های لنفی، مجاری لنفی – درست – نشت این مواد )آب و مواد دیگر( در جریان ورزش و بعضی بیماری ها، افزای ش قابل توجهی پی دا می کند. لنف مایعی تشکیل شده از مواد متفاوت و گویچههای سفید است.

📌تذکر : در لنف گلبول قرمز (هموگلوبین و آنزیم انیدرازکربنیک) وجود ندارد.

📌 مویرگ لنفی (نه خونی) روده باریک ، در انتقال چربی های جذب شده نقش دارد.

📌وظایف دستگاه لنفی :
1 -تصفیه و بازگرداندن آب و مواد دیگر
2 -انتقال چربی های جذب شده از روده باریک به خون
3 -از بین بردن میکروب های بیماری زا و یاخته های سرطانی

📌لنف بعد از عبور از موی رگ ها و رگهای لنفی از طریق دو رگ بزرگ لنفی به نام مجرای لنفی ابتدا به سیاهرگ های زی ر ترقوه ای چپ و راست میریزد و سپس توسط بزرگ سیاهرگ زبرین به دهلیز راست قلب وارد میشود. بنابراین، لنف پس از تصفیه شدن به دستگاه گردش خون بر می گردد.

📌مجرای لنفی راست : باریکتر و کوتاهتر از مجرای لنفی چپ + داشتن گره لنفی در طول خود + عبور از سمت راست و مجاور قلب – عبور از دیافراگم – پیوستن به سیاهرگ زیرترقوه ای راست.

📌مجرای لنفی چپ : قطورتر و بلندتر از مجرای لنفی راست – عبور از پشت قلب – عبور از دیافراگم – پیوستن به سیاهرگ زیرترقوه ای چپ

📌 آپاندیس جزء اندام های لنفی بوده که در نیمه راست بدن قرار دارد.- لوزه ها، تیموس، طحال، آپاندیس و مغز استخوان ، اندام های لنفی نامیده میشوند.

📌تذکر : کبد اندام لنفی نیست.

📌 مویرگ لنفی از یک انتها بسته بوده و محتویات آن وارد رگ لنفی بزرگتر می شود.

📌 در رگهای لنفی و گروهی از سیاهرگ ها ، دریچههایی (از جنس بافت پوششی) وجود داشته که سبب ایجاد جریان یک طرفه مایعات درون آنها میشود.

📌گره لنفی در کشاله ران ، زیر بغل ، ناحیه گردن و … وجود دارد.

📌 منشا اولیه مایع لنفی ، خون است. پلاسمای خون به بیرون از مویرگ تراوش کرده و ابتدا تشکیل مایع میان بافتی میدهد. سپس بخشی از آن وارد مویرگ لنفی شده و تشکیل مایع لنفی میدهد. – خون درون رگ است .
خون با بافت سنگ فرشی تک لایه دیواره رگ در تماس است.

📌محتویات مجاری لنفی به سیاهرگ های زیرترقوه ای ریخته میشوند. سیاهرگ ها دیواره نازکتر و حفره داخلی گسترده تر (نسبت به سرخرگ) دارند.  اگر مویرگ لنفی بسته شود ، مایع بین سلولی وارد رگ لنفی نمیشود و به تدریج بر حجم مایع بین سلولی افزوده شده و خیز رخ می دهد.

📌دریچه های رگ های لنفی سبب ارسال مایع لنف به سمت قلب (سیاهرگ های زیرترقوه ای ، بزرگ سیاهرگ زبرین و دهلیز راست) می شوند.

📌طبق شکل کتاب تعداد رگهای وارد کننده مایع لنف به گره لنفی بیشتر است (نسبت به تعداد رگهای خارج کننده مایع لنفی از گره)

📌 یاخته های سرطانی ممکن است توسط لنف به بافت های دورتری منتقل شوند و در آینده سبب سرطانی شدن آن بافت شوند. (ترکیبی از زیست یازدهم)

📌در مجرای لنفی ، رگ های لنفی و گره لنفی ، مایع لنف جریان دارد نه خون.

📌نکته : اندام های لنفی عبارتند از : لوزه ها (گروهی در نزدیکی حلق) + تیموس + طحال + آپاندیس + مغز استخوان (قرمز و زرد)

📌کبد اندام لنفی نیست⇐در کبد گلبول قرمز پیر و فرسوده تخریب شده و آهن آزاد شده از گروه هِم یا در کبد ذخیره شده و یا پس از ورود به خون ، به مغز قرمز در استخوان ارسال میشود.

📌بخش اعظم کبد سمت راست حفره شکمی قرار دارد. طحال در سمت چپ حفره شکمی قرار دارد. هر دو پایین تر از دیافراگم قرار دارند.

📌 تیموس درون حفره سینهای (جلوی قلب و پشت جناغ) قرار دارد. تیموس پیک شیمیایی دوربرد (تیموسین = نقش در تمایز لنفوسیت ها)به جریان خون میریزد.

📌 آپاندیس و طحال اندام لنفی بوده که خون سیاهرگی خود را به سیاهرگ باب میریزند. سیاهرگ باب خون درون خود را به کبد وارد میکند.

📌مغز قرمز استخوان درون حفرات اسفنجی استخوان دیده میشود.

📌 همگی برای مثال CO2 میسازند و سپس به خون (بافت پیوندی) وارد می کنند.

📌 با توجه به شکل طحال در کتاب درسی ، رگی که بالاتر قرار دارد حامل خون روشن است و سرخرگی است که از آئورت شکمی منشا گرفته است. این سرخرگ خون روشن را وارد طحال میکند. رگ پایینی (نوعی سیاهرگ) حامل خون تیره بوده و خون خروجی از طحال را به بزرگ سیاهرگ زیرین در حفره شکمی وارد میکند.

📌رگ های لنفی خارج شده از طحال به مجرای لنفی چپ میپیوندند.

📌طحال و مغز استخوان در سمت چپ بدن دیده می شوند.

📌طحال و کبد محل انهدام گلبول های قرمز آسیب دیده و مرده هستند.

📌 طبق شکل کتاب درسی مجرای لنفی چپ بخشی از مایع لنفی خود را از مویرگ های لنفی روده تامین کرده و در نهایت از پشت قلب و از پشت سیاهرگ زیرترقوه ای چپ عبور میکند. (مجرای لنفی راست از دیافراگم عبور کرده و سپس از پشت سیاهرگ زیرترقوه ای راست عبور میکند.)

تنظیم دستگاه گردش خون ❌حذفیات❌

⇑نکات پوشش داده نشده