دستگاه تولید مثل در زن

همان طور که در شکل زیر می بینید، این دستگاه شامل اندام هایی است که مجموعاً نقش های زیر را بر عهده دارند:
1) تولید یاخته جنسی ماده (تخمک)
2) انتقال یاخته های جنسی ماده به سمت رحم
3) ایجاد شرایط مناسب برای لقاح اسپرم و تخمک
4) حفاظت و تغذیه جنین در صورت تشکیل
5) تولید هورمون های جنسی زنانه ( استروژن و پروژسترون)

تخمدان ها: غدد جنسی ماده اند که درون محوطه شکم قرار دارند و با کمک طنابی پیوندی و ماهیچه ای به دیواره خارجی رحم متصل اند.

ساختار تخمدان با بیضه تفاوت دارد. درون آن لوله های پیچ در پیچ وجود ندارد. درون هر تخمدان نوزاد دختر در حدود یک میلیون اووسیت (مام یاخته) اولیه وجود دارد.

هر اووسیت را یاخته های تغذیه کننده احاطه می کنند. به مجموعه آنها فولیکول (انبانک) گفته می شود. پس از تولد، تعداد فولیکول افزایش نخواهد یافت و به دلایل نامعلومی تعداد زیادی از اووسیت ها و یاخته های تغذیه کننده از بین می روند.

بخش های دیگر دستگاه تولید مثل در زن شامل رحم، لوله های رحم(فالوپ)، گردن رحم و واژن هستند. رحم، اندام کیسه مانند، گلابی شکل و ماهیچه ای است که جنین درون آن، رشد و نمو می یابد.

دیواره داخلی رحم، در دوران قاعدگی و بارداری دچار تغییراتی می شود. بخش پهن و بالای رحم به دو لوله متصل است که به آنها لوله های رحم (لوله های فالوپ) می گویند. انتهای این لوله ها، شیپور مانند و دارای زوائدی انگشت مانند است.
پوشش داخل لوله های رحم مخاطی و مژک دار است. زنش مژک های آن، اووسیت را به سمت رحم می رانند.

بخش پایین رحم، باریک تر شده که به آن گردن رحم می گویند. این قسمت به داخل واژن باز می شود. واژن محل ورود یاخته های جنسی نر، خروج خون قاعدگی و در هنگام زایمان طبیعی، محل خروج جنین است.

دوره جنسی در زنان :
این دوره با قاعدگی یا عادت ماهانه شروع می شود که در آن دیواره داخلی رحم همراه با رگ های خونی تخریب و مخلوطی از خون و بافت های تخریب شده از بدن خارج می شود. عادت ماهانه با بلوغ جنسی آغاز می شود ابتدا نامنظم، ولی کم کم منظم می شود. نظم آن مهمترین شاخص کارکرد صحیح دستگاه تولید مثلی زن است.

معمولاً در زن های سالم بین 45 تا 50 سالگی عادت ماهانه متوقف می شود که این پدیده را یائسگی می نامند. علت یائسگی از کار افتادن تخمدان ها است که زودتر از بقیه دستگاه های بدن پیر می شوند. پس دوره باروری و تولیدمثلی در زن حدود 30 تا 35 سال است. تغذیه نامناسب، کار زیاد و سخت، فشار روحی و جسمی به گونه ای چشمگیر از طول این مدت می کاهد.

تخمک زایی :
فرایند تخمک زایی از یاخته دیپلوئید و زاینده ای به نام اووگونی (مامه زا)، قبل از تولد و از دوران جنینی شروع می شود. مراحل تولید تخمک در شکل زیر دیده می شود.

مراحل تخمک زایی در دوران جنینی آغاز و پس از شروع میوز در پروفاز 1 متوقف می شود. با رسیدن به سن بلوغ هر ماه در یکی از فولیکول ها، اووسیت اولیه میوز را ادامه می دهد، ولی دوباره متوقف شده، یاخته حاصل به صورت اووسیت ثانویه از تخمدان خارج می شود.

حرکت زوائد انگشت مانند انتهای لوله رحم در اطراف آن، اووسیت ثانویه را به درون لوله رحم هدایت می کند. در صورتی تقسیم میوز کامل می شود که اسپرم به آن برخورد کند و فرایند لقاح آغاز شود. در این حالت، اووسیت ثانویه تقسیم میوز را تکمیل می کند و تخمک ایجاد می کند که با اسپرم لقاح می یابد و تخم تشکیل می شود. اگر اسپرم با آن برخورد نکند یا لقاح آغاز نشود، اووسیت ثانویه همراه با خونریزی دوره ای از بدن دفع می شود.

از تفاوت های اساسی تخمک زایی با اسپرم زایی تقسیم نامساوی سیتوپلاسم است به این صورت که در تخمک زایی پس از هر بار تقسیم هسته در میوز، تقسیم نامساوی سیتوپلاسم صورت می گیرد؛ در نتیجه یک یاخته بزرگ و یک یاخته کوچک تر به نام جسم قطبی بوجود می آید. این کار با هدف رسیدن مقدار بیشتری از سیتوپلاسم و اندامک ها به تخمک است تا بتواند در مراحل اولیه رشد و نمو جنین نیازهای آن را برآورده کند.

به ندرت ممکن است اسپرم با جسم قطبی نیز لقاح یابد و توده یاخته ای بی شکلی را ایجاد کند که پس از مدتی از بدن دفع می شود.

در جنس ماده، نوسانات هورمونی دو رویداد چرخه ای را پدید می آورد، این دو چرخه، وابسته به هم در تخمدان ها و رحم انجام می شود. چرخه تخمدانی، زمان بندی بالغ شدن اووسیت را در تخمدان تنظیم و چرخه رحمی، رحم را برای بارداری آماده می کند.

چرخه تخمدانی
پیش تر خواندید که در تخمدان اووسیت به همراه یاخته های اطرافشان فولیکول را تشکیل می دهند که از دوره جنینی در تخمدان ها وجود دارند. در هر دوره جنسی یکی از فولیکول هایی که از همه رشد بیشتری پیدا کرده است، چرخه تخمدانی را آغاز و ادامه می دهد.

لایه های یاخته ای این فولیکول تکثیر و حجیم می شوند و از یک سو شرایط رشد و نمو اووسیت درون فولیکول را فراهم و از سوی دیگر هورومون استروژن را ترشح می کنند که با رشد فولیکول میزان آن افزایش می یابد. چرخه تخمدانی با تأثیر هورمون های “FSH” و “LH” تنظیم و هدایت می شود . FSH سبب بزرگ و بالغ شدن فولیکول می شود.

حدود روز چهاردهم دوره در فولیکول بالغ شده ای که در این زمان به دیواره تخمدان چسبیده است تخمک گذاری انجام می شود. در این فرایند، اووسیت ثانویه همراه با تعدادی از یاخته های فولیکولی از سطح تخمدان خارج و وارد محوطه شکمی می شوند. یاخته های فولیکولی چسبیده به اووسیت در ادامه مسیر به تغذیه و محافظت از آن کمک میکنند .

افزایش LH عامل اصلی تخمک گذاری است. به دنبال تخمک گذاری، باقی مانده فولیکول در تخمدان، به صورت توده یاخته ای در می آید که به آن <جسم زرد> می گویند.

یاخته های جسم زرد با تأثیر هورمون <LH> فعالیت ترشحی خود را افزایش می دهند و دو هورمون استروژن و پروژسترون ترشح می کنند. اگر بارداری رخ دهد، جسم زرد به فعالیت خود تا مدتی ادامه می دهد (تحت تاثیر هورمون HCG جنین) و با این هورمون ها جدار رحم و در نتیجه جنین جایگزین شده در آن حفظ می شود.

اگر بارداری رخ ندهد، جسم زرد در اواخر دوره جنسی تحلیل می رود و به جسمی غیرفعال به نام جسم سفید تبدیل می شود. غیرفعال شدن جسم زرد باعث کاهش استروژن و پروژسترون در خون می شود. کاهش این هورمون ها موجب ناپایداری جدار رحم و تخریب و ریزش آن می شود که علامت شروع دوره جنسی بعدی است.

نکته: در هنگام رشد فولیکول، درون آن حفره ای تشکیل شده و به تدریج بزرگ می شود.

چرخه رحمی :
قاعدگی در روزهای اول هر دوره رخ می دهد که به طور متوسط هفت روز طول می کشد. پس از آن، دیواره داخلی رحم مجدداً شروع به رشد و نمو می کند، ضخامت آن زیاد شده و در آن چین خوردگی ها، حفرات و اندوخته خونی زیادی بوجود می آید. رشد و نمو دیواره داخلی تا بعد از نیمه دوره نیز ادامه می یابد. پس از آن، سرعت رشد آن کم می شود ولی فعالیت ترشحی در آن افزایش می یابد. نتیجه این فعالیت ها آماده شدن جدار رحم برای پذیرش و پرورش جنین است. اگر در حدود نیمه دوره جنسی اسپرم در مجاورت اووسیت ثانویه قرار گیرد، پس از تکمیل مراحل تخمک زایی لقاح صورت می پذیرد و تخم پس از انجام تقسیماتی در لوله رحمی، در یکی از فرورفتگی های جدار رحم <جایگزین> می شود. جایگزینی شامل نفوذ جنین به درون جدار رحم و ایجاد رابطه خونی و تغذیه ای با مادر است. اگر لقاح صورت نگیرد اووسیت ثانویه بدون جایگزینی دفع می شود و حدود روز بیست و هشتم، تخریب دیواره داخلی و دفع خون قاعدگی آغاز می شود که شروع دوره جنسی و چرخه رحمی بعدی را نشان می دهد.

تمام وقایع گفته شده با تأثیر هورمون های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) که از تخمدان ترشح می شوند انجام می گیرد.

تنظیم هورمونی دستگاه تولید مثلی در زن :
هورمون های هیپوتالاموس، هیپوفیز پیشین و تخمدان ها زمان وقایع متفاوت در دستگاه تولید مثلی زن را تنظیم می کنند. تنظیم میزان این هومورن ها به صورت بازخوردی (خودتنظیم) انجام می شود.

در ابتدای دوره مقدار دو هورمون جنسی استروژن و پروژسترون در خون کم است. این کمبود به هیپوتالاموس پیامی می دهد که هورمون آزاد کننده ای ترشح کند. هورمون آزادکننده، بخش پیشین هیپوفیز را تحریک می کند تا ترشح هورمون های “FSH” و “LH” را افزایش دهد.

استروژن و پروژسترون باعث رشد دیواره داخلی رحم و ضخیم شدن آن می شود و با این کار، رحم را برای بارداری احتمالی آماده می کنند. همچنین با تأثیر بر هیپوتالاموس با بازخورد منفی از ترشح هورمون آزاد کننده FSH و LH می کاهند. این بازخورد از رشد و بالغ شدن فولیکول های جدید در طول دوره جنسی جلوگیری می کند.

در انتهای دوره، کاهش میزان این هورمون ها در خون به ویژه روی دیواره داخلی رحم تاثیر می گذارد. استحکام دیواره داخلی رحم کاهش می یابد و در طول چند روز بعد، تخریب می شود و قاعدگی رخ می دهد. کاهش پروژسترون و استروژن همچنین بر هیپوتالاموس اثر و ترشح مجدد هورمون آزاد کننده FSH و LH را آغاز می کند که همان شروع دوره جنسی بعدی است.

استروژن در واقع دو نقش متضاد را ایفاء می کند؛ افزایش اندک آن از آزاد شدن FSH و LH ممانعت می کند (بازخورد منفی)، اما حدود روز چهاردهم دوره، افزایش یک باره آن، محرکی برای آزاد شدن مقدار زیادی LH و FSH از هیپوفیز پیشین می شود (بازخورد مثبت). این تغییر ناگهانی در مقدار هورمون ها، باعث می شود در تخمدان، باقی مانده فولیکول به جسم زرد تبدیل شود.

نکات کنکوری:

دستگاه تولید مثل در زن + دوره جنسی در زنان

📌 دستگاه تولیدمثل در زن شامل : تخمدان (دو عدد – درون حفره شکمی – متصل به دیواره خارجی رحم – نقش در تولید یاختة جنسی ماده (تخمک)) رحم (اندام کیسه مانند، گلابی شکل و ماهیچه ای – حفاظت و تغذیۀ جنین) لوله های رحم(دو عدد – متصل به بخش پهن بالای رحم – در انتهای خود واجد زوائد انگشتمانند – انتقال اووسیت ثانویه یا یاخته تخم به سمت رحم) گردن رحم(بخش پایین رحم) و واژن ( پایینترین بخش – محل ورود یاخته ای جنسی نر، خروج خون قاعدگی ، در هنگام زایمان طبیعی محل خروج جنین) هستند.

📌 گردن رحم به داخل واژن باز میشود.

📌 بخش پهن و بالای رحم به ابتدای (نهه انتهای) لوله های رحمی (لولههای فالوپ) متصل است.

📌 ساختار تخمدان با بیضه تفاوت دارد. درون آن لولههای پیچدرپیچ وجود ندارند. تخمدانها با کمک طنابی پیوندی و عضلانی به دیوارة خارجی رحم متصل اند.

📌 انتهای لوله های رحمی، شیپورمانند و دارای زوائدی انگشت مانند است. پوشش داخل لولههای رحم مخاطی و مژکدار (یاخته های پوششی – مستقر بر غشای پایه – دارای ترشحات مخاطی) است زنش مژکهای آن، مامیاخته را به سمت رحم میراند.

📌 درون هر تخمدان نوزاد دختر (نههه دختر بالغ) در حدود یک میلیون مام یاخته (اووسیت) اولیه وجود دارد پس از تولد،

تعداد انبانک (هر مام یاخته به همراه یاخته های تغذیه کننده آن) افزایش نخواهد یافت و به دلایل نامعلومی تعداد زیادی از مام یاختهها و یاخته های تغذیه کننده از بین میروند.

📌 امکان مشاهده حدود یک میلیون اووسیت اولیه و آغاز تقسیم میوز 1 اووسیت اولیه در یک زن بالغ وجود ندارد.

📌 دیوارة داخلی رحم یا آندومتر (در چرخه رحمی،) در دوران قاعدگی و بارداری دچار تغییراتی میشود.

📌 دوره جنسی در زنان با قاعدگی یا عادت ماهانه شروع میشود که در آن دیوارة داخلی رحم همراه با رگهای خونی تخریب و مخلوطی از خون و بافت های تخریب شده از بدن خارج می شود.

📌 عادت ماهانه با بلوغ جنسی آغاز میشود ابتدا نامنظم، ولی کم کم منظم میشود. نظم آن مهمترین شاخص کارکرد صحیح دستگاه تولیدمثلی زن است.

📌 دوره باروری و تولیدمثلی در زن (آزاد شدن تخمک از تخمدان = خمک گذاری) حدود 30 تا 35 سال است.

📌 تغذیۀ نامناسب، کار زیاد و سخت، فشار روحی و جسمی به گونه ای چشمگیر از طول این مدت (قدرت باروری) می کاهد.

📌 ضخامت گردن رحم بیشتر از سایر بخشهای آن است.

📌 دیواره رحم دارای سه لایه است لایه میانی آن ضخیمترین لایه میباشد.

📌 پوشش داخلی رحم (آندومتر) مژکدار نیست اما پوشش داخلی لولههای رحم مخاطی و مژکدار است.

📌 در آندومتر (دیواره داخلی رحم) سرخرگ (خون روشن) و سیاهرگ (خون تیره) مجاور یکدیگر دیده میشود.

📌 انبانک بالغ بزرگترین انبانک بوده و دارای اووسیت ثانویه و نخستین جسم قطبی است.

دوره جنسی در زنان + تخمکزایی + تنظیم هورمونی

📌 از تفاوتهای اساسی تخمک زایی با زامهزایی تقسیم نامساوی سیتوپلاسم است به این صورت که در تخمک زایی پس از هربار تقسیم هسته در کاستمان تقسیم نامساوی سیتوپلاسم (عدم تشکیل کمربند انقباضی در میانه سلول) صورت میگیرد؛ در نتیجه یک یاختة بزرگ و یک یاختة کوچکتر به نام جسم قطبی به وجود میآید.

📌 این کار با هدف رسیدن مقدار بیشتری از سیتوپلاسم و اندامکها به تخمک است تا بتواند در مراحل اولیۀ رشد و نمو جنین نیازهای آن را برآورده کند.

📌 اووسیت ثانویه یاخته ای هاپلوئید (N=23) است پس فقط یک الل مربوط به هر صفت ( دواللی و تک جایگاهی ) را دریافت کرده است.

📌 اووسیت اولیه در واکنش به حداکثر میزان ترشح LH ( حدود روز  14 چرخه  = روزتخمکگذاری ) تقسیم میوز 1 خود را کامل میکند و به دو یاخته تبدیل میشود.

📌 در تشکیل هر دو نوع اووسیت، هورمونهای جنسی (استروژن،) هیپوفیزی (محرک جنسی LHو  FSH و هیپوتالاموسی (هورمون آزادکننده) نقش دارند.

📌 اووسیت ثانویه، در صورت عدم لقاح، همراه با خونریزی دورهای از بدن دفع میشود. (قاعدگی)

📌 اووسیت اولیه و ثانویه دارای کروموزومهای مضاعف (دوکروماتیدی) هستند، هر کروموزوم مضاعف، از دو نیمه همانند

(کروماتیدهای خواهری) تشکیل شده است.

📌 بعضی از اووسیتهای اولیه بعد از بلوغ به اووسیت ثانویه تبدیل میشوند. اووسیت ثانویه بزرگتر از اسپرم است. اما مراقب باشید تعداد زیادی از اووسیتهای اولیه از بین می روند.

📌 فقط اووسیت اولیه ساختارهای چهار کروماتیدی(چهارتایه یا تتراد) را در مرحله پروفاز میوز 1 در دوران جنینی پدید میآورد.

📌 محل وقوع کراسینگاور و تشکیل تتراد ، اووسیت اولیه در دوران جنینی است.

📌 کروموزوم های هست های در اووسیت اولیه و ثانویه ، دو کروماتیدی هستند.

📌 اووسیت ثانویه (اووسیت ثانویه اگر با اسپرم برخورد کند ، میوز دو را تکمیل کرده و پس از تکمیل فرایند لقاح ، شروع به تقسیم میکند) استروژن (نوعی هورمون جنسی) توسط یاختههای فولیکولی (در حال رشد) ترشح میشود نهه اووسیت.

📌 در اووسیت ثانویه زمانی تقسیم کاستمان کامل میشود که زامه به آن برخورد کند و فرایند لقاح آغاز شود. در این حالت، مام یاخته ثانویه تقسیم کاستمان را تکمیل میکند و تخمک ایجاد میکند که با زامه لقاح مییابد و تخم تشکیل میشود اگر زامه با آن برخورد نکند یا لقاح آغاز نشود، مام یاخته ثانویه همراه با خون ریزی دورهای( قاعدگی= ریزش دیواره داخلی رحم ) از بدن دفع میشود.

📌 به ندرت ممکن است زامه با نخستین جسم قطبی نیز لقاح یابد و تودۀ یاختهای بیشکلی را ایجاد کند که پس از مدتی از بدن دفع میشود.

📌 در نتیجه تقسیم اووسیت ثانویه، یک یاختۀ بزرگ(تخمک) و یک یاختۀ کوچکتر به نام جسم قطبی به وجود میآید. این کار با هدف رسیدن مقدار بیشتری از سیتوپلاسم و اندامکها به تخمک است تا بتواند در مراحل اولیۀ رشد و نمو جنین نیازهای آن را برآورده کند.

📌 پس از تکمیل مراحل تخمکزایی(برخورد اسپرم با اووسیت ثانویه،) لقاح صورت میپذیرد و یاخته تخم پس از انجام تقسیماتی در لولة رحمی، به صورت تودهای یاخته ای (بلاستوسیست) در یکی از فرورفتگیهای جدار رحم جایگزین میشود.

📌 یاخته های حاصل تقسیم میوز 2 در اووسیت ثانویه، شامل تخمک و دومین گویچه قطبی هستند، هیچ یک از یاختههای حاصل توانایی تقسیم (چه میتوز، چه میوز) ندارند بنابراین یاختههای مذکور فقط یک مجموعه کروموزومی و یک جفت سانتریول در مجاورت هسته دارند.

📌 اووسیت اولیه با تکمیل تقسیم میوز 1 در روز تخمکگذاری چرخه جنسی، با تقسیم سیتوپلاسم نابرابر دو یاخته اووسیت ثانویه و نخستین گویچه قطبی را ایجاد میکند.

📌 در انسان(اووسیت ثانویه، تخمک، گویچه های قطبی) – در گیاهان (یاخته های زایشی و رویشی در دانه گرده) یاخته های کیسه رویانی درون تخمک – دو یاخته حاصل از نخستین تقسیم میتوز یاخته تخم گیاه و…)

📌 هر دو یاخته در هسته خود دارای 23 کروموزوم دوکروماتیدی (مضاعف) و سانترومر – 46 مولکول دنا و کروماتید و 92 رشته پلی – نوکلئوتیدی میباشند.

📌 هر دو یاخته اگر با اسپرم برخورد کنند (لقاح) مرحلة دوم تقسیم میوز خود (میوز 2) را خارج از تخمدان انجام میدهند.

📌 یاخته اووسیت ثانویه و نخستین گویچه قطبی در میانه ( نهه انتهای) یک چرخة جنسی به وجود آمدهاند.

📌 یاخته تخمک و دومین گویچه قطبی در نیمه دوم چرخه جنسی (مرحله لوتئالی) در صورت لقاح ایجاد میشوند.

📌 اووسیت ثانویه و نخستین گویچه قطبی ، هاپلوئید بوده و کروموزوم همتا ندارند در هر دو کروموزومهای هستهای مضاعف(دو کروماتیدی)است.

📌 اووسیت ثانویه بزرگتر بوده و میتوکندری بیشتری دارد بنابراین تعداد دنای حلقوی در آن بیشتر از نخستین گویچه قطبی است.

📌 در چرخه تخمدانی در حدفاصله گفته شده : به دنبال تخمکگذاری، باقیماندۀ انبانک در تخمدان به صورت تودۀ یاخته ای (جسم زرد) در میآید که یاخته های جسم زرد با تأثیر هورمون LH فعالیت ترشحی خود را افزایش میدهند و دو هورمون استروژن و پروژسترون ترشح میکنند.

📌 در چرخه رحمی در حدفاصله گفته شده : رشد و نمو دیوارة داخلی تا بعد از نیمۀ دوره نیز ادامه مییابد (افزایش ضخامت آندومتر) پس از آن سرعت رشد آن کم میشود (رشد همچنان ادامه دارد) نتیجة این فعالیتها آماده شدن جدار رحم برای پذیرش و پرورش جنین است.

📌 ضخامت دیواره داخلی رحم در حال افزایش (نههه شروع به افزایش) است. (شروع افزایش ضخامت دیواره: بعد از پایان قاعدگی، مشاهده در مرحله فولیکولی در انتهای هفته اول چرخه (7 روز))

📌 کمی بعد از تخمکگذاری، با اثر هورمون LH توده یاختهای فولیکول پاره شده به جسم زرد تبدیل میشود.

📌 هورمون HCG  از کوریون (در صورت لقاح و جایگزینی بلاستوسیست) به خون ترشح میشود و سبب پایداری جسم زرد و تداوم ترشح پروژسترون از تخمدان میشود (این اتفاق بعد از فرایند جایگزینی است).

📌 اگر بارداری رخ ندهد ،جسم زرد در اواخر دورۀ جنسی (هفته چهارم چرخه جنسی) تحلیل میرود و به جسمی غیرفعال به نام جسم سفید تبدیل میشود غیرفعال شدن جسم زرد باعث کاهش استروژن و پروژسترون در خون میشود.

📌 در حدود نیمه چرخه جنسی (انتهای مرحله فولیکولی) بین مقدار یکی از هورمونهای تخمدانی (استروژن) و دو هورمون هیپوفیزی (LHو FSH ) بازخورد مثبت صورت میگیرد.

📌 در مرحله فولیکولی (نیمه اول چرخه جنسی) لایه های یاختهای فولیکول تحت تاثیر نوعی هورمون محرک هیپوفیزی(FSH) تکثیر و حجیم میشوند.

📌 یاخته های دیپلوئیدی فولیکولی (انبانکی) – فاقد توانایی میوز + فاقد تتراد + فاقد کراسینگاور)

📌 اگر لقاح صورت نگیرد، مام یاختة ثانویه بدون جایگزینی دفع میشود و حدود روز بیست وهشتم ( انتهای دوره جنسی= انتهای نیمه دوم چرخه = انتهای مرحله لوتئالی ) تخریب دیوارة داخلی و دفع خون (قاعدگی) آغاز می شود که شروع دورة جنسی و چرخۀ رحمی بعدی را نشان میدهد.

📌 اگر در حدود نیمۀ دورة جنسی (ابتدای مرحله لوتئالی) زامه در مجاورت مام یاخته ثانویه قرار گیرد، پس از تکمیل مراحل تخمکزایی لقاح صورت میپذیرد و تخم پس از انجام تقسیماتی ( تقسیم میتوز متوالی بدون افزایش حجم سیتوپلاسمی) در لولة رحمی در یکی از فرورفتگی های جدار رحم جایگزین میشود جایگزینی شامل نفوذ جنین به درون جدار رحم و ایجاد رابطۀ خونی و تغذیه ای با مادر از طریق ساختار جفت (شامل بندناف جنینی و بخشهای مادری)است.

📌 در نیمه دوم دوره (ابتدای مرحله لوتئالی و پس از تخمک گذاری) یاخته های جسم زرد به دنبال تأثیر هورمون LH (یکی از هورمونهای ترشح شده از هیپوفیز پیشین نهههه مراکز مغزی) فعالیت ترشحی خود را افزایش میدهند.ر

📌 هیپوفیز پیشین ساختار غدهای دارد و شامل یاختههای درونریز است و مرکز مغزی محسوب نمیشود (مراکز مغزی دارای بافت عصبی اند مانند هیپوتالاموس تالاموس و….)

📌 حدود 36 ساعت (نهههه بلافاصله) پس از لقاح، یاختة تخم تقسیمات میتوزی(بدون افزایش حجم سیتوپلاسم) را شروع میکند.

📌 نتیجة آن، ایجاد تودۀ یاختهای است که تقریباً به اندازة تخم است؛ زیرا یاختههای حاصل از تقسیم رشد نکردهاند. این تودة پُریاخته ای توپر با نام مورولا در لولۀ رحم (نهههه رحم) به سمت رحم حرکت میکند پس از رسیدن به رحم به شکل کُرۀ توخالی درمیآید و درون آن با مایعات پُر میشود.

📌 در انتهای دوره جنسی زنان، کاهش میزان هورمونهای جنسی( استروژن و پروژسترون) در خون به ویژه روی دیوارة

داخلی رحم تأثیر میگذارد. استحکام دیوارة داخلی رحم کاهش مییابد و در طول چند روز بعد، دیوارة داخلی تخریب میشود و قاعدگی رخ میدهد.

📌 حدود روز بیست وهشتم، تخریب دیوارة داخلی و دفع خون (قاعدگی) آغاز میشود که شروع دورة جنسی و چرخة رحمی بعدی را نشان می دهد. در هر دورة جنسی یکی از انبانک(فولیکول)هایی که از همه رشد بیشتری پیدا کرده است، چرخة تخمدانی را آغاز و ادامه میدهد.

📌 تکثیر و حجیم شدن لایههای یاختهای انبانک از یک سو شرایط رشد و نمو مام یاخته درون انبانک را فراهم و از سوی دیگر هورمون استروژن را ترشح میکنند که با رشد انبانک میزان آن افزایش مییابد.

📌 قاعدگی در روزهای اول هر دوره رخ میدهد که به طور متوسط هفت روز ( هفته ابتدایی چرخه – هفته اول مرحله فولیکولی)

طول میکشد پس از آن، دیوارة داخلی رحم مجددًا شروع به رشد و نمو میکند (از حدود روز 7 به بعد) ضخامت آن زیاد میشود و در آن چینخوردگی ها حفرات و اندوختۀ خونی زیادی به وجود میآید.

📌 رشد و نمو دیوارة داخلی تا بعد از نیمۀ دوره نیز ادامه مییابد. پس از آن، سرعت رشد آن کم میشود، ولی فعالیت ترشحی در آن افزایش مییابد.

📌 در اوایل چرخه جنسی : افزایش اندک غلظت هورمون استروژن در خون ← اثر مهاری بر هورمونهای هیپوفیزی (تنظیم بازخوردی منفی)

📌 تنظیم بازخوردی منفی ، افزایش هورمونهای هیپوفیزی و بلوغ فولیکول جدید رخ میدهد.

📌 در انتهای هفته سوم چرخه جنسی (انتهای هفته اول مرحله لوتئالی) در صورتی که لقاح صورت گرفته باشد، نفوذ جنین به درون جدار رحم و ایجاد رابطة خونی و تغذی های با مادر صورت میگیرد.

📌 درنیمه دوم چرخه جنسی، اگر بارداری رخ دهد، جسم زرد به فعالیت خود تا مدتی ادامه میدهد و با ترشح هورمون استروژن و پروژسترون از آن، جدار رحم و در نتیجه جنین جایگزین شده در آن حفظ میشود.

📌 حدود روز چهاردهم دوره در انبانک بالغ شدهای که در این زمان به دیوارة تخمدان چسبیده است تخمک گذاری انجام میشود. در این فرایند، مام یاخته ثانویه همراه با تعدادی از یاختههای انبانکی از سطح تخمدان خارج و وارد محوطۀ شکمی و لوله فالوپ میشوند. یاخته های انبانکی چسبیده به مام یاخته در ادامة مسیر به تغذیه و محافظت از آن کمک میکنند.

📌 در مرحله لوتئالی چرخه جنسی، رشد و ضخامت دیواره داخلی رحم (با اثر هورمون های استروژن و پروژسترو) به بیشترین حد خود میرسد.

📌 در اواخر چرخه جنسی، کاهش هورمونهای استروژن و پروژسترون موجب ناپایداری جدار رحم و تخریب و ریزش آن میشود

📌 تنظیم بازخوردی مثبت بین هورمونهای جنسی (استروژن و پروژسترون) و هورمونهای محرک هیپوفیزی(LHو FSH) نداررریمممم(نمیتوانیم بگوییم هر دو هورمون تخمدانی سبب بازخود مثبت بر FSHو  LH میشوند .