تهویه ی ششی
تهویه ی ششی شامل دو فرآیند دم و بازدم است. برای درک چگونگی دم و بازدم، لازم است ابتدا با ساختار و عمل شش ها آشنا شویم.
🔰شش ها
🔶شش ها درون قفسه سینه و روی پرده ماهیچهای دیافراگم (میان بند) قرار دارند. شش چپ به علت مجاورت با قلب، از شش راست قدریکوچک تر است. شش راست از سه قسمت یا لپ یا لوب و شش چپ از دو قسمت تشکیل شده است. بیشتر حجم شش ها را کیسه های حبابکی به خود اختصاص دادهاند و ساختاری اسفنج گونه را به شش می دهند.
🔶مویرگ های خونی فراوان، که اطراف کیسه های حبابکی را همچون تار عنکبوت احاطه کرده، دیگر بخش فراوان در شش ها است. بنابراین شش را می توان عمدتاً مجموعهای از نایژه ها ، نایژک ها ، کیسه های حبابکی و رگ ها دانست که از بیرون بافت پیوندی آن را احاطه می کند.هر یک از شش ها را پردهای دولایه به نام پردهی جنب فرا گرفته است.
🔶یکی از لایه های این پرده، به سطح شش چسبیده و لایه دیگر به سطح درونی قفسه سینه متصل است. درون پردهی جنب، فضای اندکی است که از مایعی به نام مایع جنب، پر شده است. فشار این مایع از فشار جو کمتر است و باعث می شود شش ها در حالت بازدم، کامال جمع نشوند. در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود، شش ها جمع می شوند.
🔶شش ها دو ویژگی مهّم دارند: یکی پیروی از حرکات قفسه سینه و دیگری ویژگی کشسانی. هنگامی که حجم قفسه سینه افزایش می یابد، شش ها باز می شوند. در نتیجه، فشار هوای درون شش ها کم شده، هوای بیرون به درون شش ها کشیده
می شود.
🔶اما باید توجه داشت که به علت ویژگی کشسانی، شش ها در برابر کشیده شدن، مقاومت نیز نشان می دهند و تمایل دارند به وضعیت اولیه خود بازگردند. ویژگی کشسانی شش ها در بازدم نقش مهمی دارد.دم، فرایندی است که در نتیجه افزایش حجم قفسه سینه رخ می دهد. در این رویداد، دو عامل دخالت دارد. اول، ماهیچهدیافراگم(میان بند) که در حالت استراحت، گنبدی شکل است اما وقتی منقبض می شود، به حالت مسطح در میآید.
🔶دوم، انقباض ماهیچه های بین دنده ای خارجی که دنده ها را به سمت بالا و جلو جا به جا می کند و جناغ را به جلو میراند. در تنفس آرام و طبیعی، دیافراگم نقش اصلی را بر عهده دارد. در دم عمیق، انقباض ماهیچه های ناحیه گردن نیز، به افزایش حجم قفسه سینه کمک می کند.
🔶با به استراحت در آمدن ماهیچه دیافراگم و ماهیچه های بین دنده ای خارجی، و بر اثر ویژگی کشسانی شش ها، حجم قفسه سینه و در نتیجه، حجم شش ها کاهش می یابد و هوای درون آنها به بیرون رانده می شود. در بازدم عمیق، انقباض ماهیچه های بین دندهای داخلی و نیز ماهیچه ها شکمی، به کاهش حجم قفسه سینه کمک می کند.
🔶در هنگام دم به دنبال افزایش حجم قفسه سینه شش ها با خاصیت پیروی حجم خود را افزایش داده در نتیجه فشار درون آنها کاهش یافته تا هوا با مکش وارد شش ها شود و در هنگام بازدم به دنبال به استراحت در آمدن ماهیچه ها، شش ها با خاصیت کشسانی حجم خود را کاهش داده در نتیجه فشار درون آنها افزایش یافته پس هوا از آنها خارج می شود.
🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔰فعالیت : تشریح شش گوسفند
⚜️1 -ویژگی ظاهری: شش به علت دارا بودن کیسه های حبابکی فراوان، حالتی اسفنج گونه دارد. شش راست از شش چپ بزرگتر است. شش راست از سه قسمت یا لپ یا لوب و شش چپ از دو قسمت تشکیل شده است.
⚜️2 -تشخیص شش راست و چپ: اگر در نمونه ای که تهیه کرده اید مری نیز وجود دارد، به محل قرارگیری آن توجه کنید. نای در جلو و مری در پشت قرار گرفته است و به این ترتیب می توانید سطح جلویی و پشتی نای و شش ها )و در نتیجه راست و چپ آنها( را نیز مشخص کنید. مری را جدا کنید. برای تشخیص سطح جلویی و پشتی نای در حالتی که مری از آن جدا شده است، کافی است به یاد داشته باشید که غضروف های نای C شکلاند. این وضعیت باعث می شود که در نای، قسمت دهانه ی حرف C از سایر قسمت ها نرم تر باشد. با لمس کردن، این قسمت را پیدا کنید. این قسمت، محل اتصال نای به مری و بنابراین سطح پشتی نای است.
⚜️3 -بررسی ویژگی کشسانی شش ها: با یک تلمبه از نای به درون شش ها بدمید و خاصیت کشسانی شش ها را مشاهده کنید.
⚜️4 -بررسی ساختارهای درونی: نای را از قسمت نرم آن (دهانه ی حرف C )در طول، برش دهید تا به نزدیکی شش ها برسید. در نای گوسفند، قبل از دو نایژه اصلی، یک انشعاب سوم هم مشاهده می شود که به شش راست میرود. مدخل این انشعاب و سپس نایژه های اصلی را مشاهده کنید.برش طولی نای را از مدخل نایژه اصلی ادامه دهید. دقت کنید که بریدن نایژه ی اصلی به سادگی نای نیست و این به علت ساختار غضروف های نایژه است که در ابتدا به صورت حلقهی کامل و بعد به صورت قطعه قطعه است. در طول نای، مدخل های نایژه های بعدی قابل مشاهده است.
🔶اگر تکه ای از شش را بِبُرید، در مقطع آن سوراخ هایی را مشاهده می کنید که به سه گروه قابل تقسیماند. نایژه ها، سرخرگ ها و سیاهرگ ها. لبهی نایژه ها به علت دارا بودن غضروف، زبر است و به این ترتیب از رگ ها قابل تشخیص است. سرخرگ ها دیواره محکم تری نسبت به سیاهرگ ها دارند و به همین علت، برخالف سیاهرگ ها دهانهی آنها حتی در نبود خون هم باز است اما دهانه سیاهرگ ها در نبود خون بسته است. اگر تکهای از شش را ببرید و در طرفی پر از آب بیندازید خواهید دید که روی سطح آب شناور می ماند.
🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
🔰حجم های تنفسی
🔶مقدار هوایی که به شش ها وارد یا از آن خارج می شود به چگونگی دم و بازدم ما بستگی دارد. بنابراین، حجم های مختلفی از هوا را می توان به شش وارد و یا از آن خارج کرد. حجم های تنفسی را با دستگاه دَم سنج (اسپیرومتر) اندازه می گیرند.
🔶نموداری که دَم سنج از دم و بازدم های فرد رسم می کند، دَم نگاره (اسپیروگرام) نامیده می شود. تحلیل دم نگاره در تشخیص درست بیماری های ششی کاربرد دارد. به مقدار هوایی که در یک دم عادی وارد یا در یک بازدم عادی خارج می شود حجم جاری می گویند. حجم جاری حدود 500ml است.
🔶از حاصل ضرب حجم جاری در تعداد تنفس در دقیقه، حجم تنفسی در دقیقه به دست میآید.اما می دانیم که با دم یا بازدم عمیق می توانیم مقدار بیشتری هوا را به شش ها وارد یا از آنها خارج کنیم. حجم ذخیره دمی،به مقدار هوایی گفته می شود که می توان پس از یک دم معمولی، با یک دم عمیق، به شش ها وارد کرد.
🔶حجم ذخیره بازدمی، به مقدار هوایی گفته می شود که می توان پس از یک بازدم معمولی، با یک بازدم عمیق از شش ها خارج کرد. حتّی بعد از یک بازدم عمیق، مقداری هوا در شش ها باقی می ماند و نمی توان آن را خارج کرد. این مقدار را حجم باقی مانده می نامند. حجم باقی مانده، اهمیت زیادی دارد، چون باعث می شود حبابک ها همیشه باز بمانند. همچنین تبادل گازها را در فاصله بین دو تنفس ممکن می کند.
🔶باید توجه کرد که بخشی از هوای دمی در بخش هادی دستگاه تنفس می ماند و به بخش مبادله ای نمیرسد. به این هوا که در حدود 150 میلی لیتر است، هوای مرده می گویند. مقدار حجم ها در فرد سالم، به سن و جنسیت او بستگی دارد.
🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
❌از ظرفیت های تنفسی تا آخر گفتار 2 جز حذفیات کنکور سراسری است❌
🔰ظرفیت های تنفسی
🔶ظرفیت تنفسی، مجموع دو یا چند حجم تنفسی است. ظرفیت حیاتی مقدار هوایی است که پس از یک دم عمیق و با یک بازدم ععیق می توان از شش ها خارج کرد و برابر با مجموع حجم های جاری، ذخیره دمی و ذخیره بازدمی است. ظرفیت تام، حداکثر مقدار هوایی است که شش ها می توانند در خود جای دهند و برابر است با مجموع ظرفیت حیاتی و حجم باقی مانده سایر اعمال دستگاه تنفس
🔰تکلّم
🔶حنجره محل قرارگیری پرده های صوتی است. این پرده ها حاصل چین خوردگی مخاط به سمت داخل اند. پرده های صوتی صدا را تولید می کنند. شکل دهی به صدا به وسیلهی بخش هایی مانند لب ها و دهان صورت می گیرد.
🔰سرفه و عطسه
🔶چنانچه ذرات خارجی یا گازهایی که ممکن است مضر یا نامطلوب باشند به مجاری تنفسی وارد شوند، باعث واکنش سرفه یا عطسه می شود؛ در این حالت هوا با فشار از راه دهان )سرفه( یا بینی و دهان )عطسه( همراه با مواد خارجی به بیرون رانده می شود. در افرادی که دخانیات مصرف می کنند، به علت از بین رفتن یاخته های مژکدار مخاط تنفسی، سرفه راه مؤثرتری برای بیرون راندن مواد خارجی است و به همین علت این گونه افراد به سرفه های مکرر مبتلا هستند.
🔰تنظیم تنفس
🔶دم، با انقباض ماهیچه های دیافراگم )میان بند( و بین دنده ای خارجی آغاز می شود. انقباض این ماهیچه ها، با دستوری انجام می شود که از طرف مرکز تنفس در بصل النخاع صادر شده است. با پایان یافتن دم، بازدم بدون نیاز به پیام عصبی، با بازگشت ماهیچه ها به حالت استراحت و نیز ویژگی کشسانی شش ها انجام می شود.تنفس، مرکز دیگری هم دارد که در پل مغز، واقع است و با اثر بر مرکز تنفس در بصل النخاع، دم را خاتمه می دهد. مرکز تنفس در پل مغز می تواند مدت زمان دم را تنظیم کند. افزایش کربن دی اکسید و کاهش اکسیژن خون، از دیگر عوامل مؤثر در تنظیم تنفساند.
🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
نکات کنکوری
شش ها
📌شش ها درون قفسۀ سینه و روی پره ای ماهیچه ای به نام دیافراگم (میان بند) قرار دارند.
📌نکته : در انسان (مانند پستانداران) یک دیافراگم وجود دارد. دیافراگم پرده ماهیچه ای بوده که حفره سینه ای را از حفره شکمی جدا می کند.
📌شش چپ یک شیار داشته و دو لوب دارد. شش چپ به علت مجاورت با قلب، از شش راست قدری کوچکتر است.
📌کیسه های حبابکی به شش ساختار اسفنج گونه می دهند – کیسه های حباب کی (و حبابک) محل اصلی تبادل گازهای تنفسی هستند.
📌بیشتر حجم شش ها را کیسه های حبابکی به خود اختصاص داده اند و ساختاری اسفنج گونه را به شش میدهند. مویرگهای خونی فراوان (متشکل از سنگفرشی تک ه + غشای پایه)، که اطراف کیسه های حبابکی را همچون تار عنکبوت احاطه کرده، دیگر بخش فراوان در شش ها هستند.
📌بیشتر حجم شش ها را کیسه های حبابکی به خود اختصاص داده اند و ساختاری اسفنج گونه را به شش میدهند. مویرگهای خونی فراوان، که اطراف کیسه های حبابکی را همچون تار عنکبوت احاطه کرده، دیگر بخش فراوان در شش ها هستند. درون شش بخشی از بخش هادی و همه بخش های مبادلهای وجود دارد.
📌نکته : بخش اعظم شش توسط بخش مبادله ای (حبابک ها) پر شده است.
📌جمع بندی : بخش های فراوان شش به ترتیب از زیاد به کمتر : کیسه های حبابکی (فراوان ترین) – مویرگ هایی همچون تار عنکبوت (فراوان)
📌فقط یکی از لایه های پرده جنب (لایه داخلی – نه هر دو لایه) به سطح شش چسبیده است.
📌هر یک از شش ها را پرده ای دو لایه به نام پردۀ جنب فراگرفته است. یکی از لایه های این پرده (لایه داخلی) ، به سطح شش چسبیده و لایۀ دیگر (لایه خارجی) به سطح درونی قفسۀ سینه متصل است.
📌درون پردۀ جنب، فضای اندکی است که از مایعی به نام مایع جنب، پر شده است.
📌فشار این مایع از فشار جو کمتر است و باعث می شود شش ها در حالت بازدم ، کامل جمع نشوند (حضور حجم هوای باقی مانده درون شش ها) ، در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود (پرده جنب سوراخ شود) ، هوا وارد فضای جنب شده و فشار منفی جنب از بین میرود. در این حالت شش ها جمع می شوند و هوای درون حبابک ها خالی میشود (خروج حجم هوای باقی مانده).
📌فشار منفی جنب سبب میشود حتی در طی بازدم عمیق مقداری هوا درون حبابک ها باقی بماند (هوای باقی مانده).
📌هر شش توسط پرده دو لایه جنب مجزایی احاطه شده است. اگر پرده جنب یکی از ششها سوراخ شود فقط حجم هوای باقی مانده از همان شش خارج می شود نه هر دو شش.
📌فضای جنب مملو از مایعی با فشار منفی نسبت به فشار جو است. این فضا با هوای جو و هوای موجود در حبابک در ارتباط نیست.
📌شش ها دو ویژگی مهم دارند: 1 -پیروی از حرکات قفسۀ سینه (اثر مثبت در حین دم) 2 -ویژگی کشسانی (اثر مثبت در حین بازدم – اثر مقاومتی در حین دم) ترتیب وقوع فرایند دم معمولی: 1 -انقباض ماهیچه های دمی (بین دنده ای خارجی و دیافراگم) 2 -افزایش حجم قفسۀ سینه 3 -باز شدن شش ها در اثر پیروی از حرکات قفسه سینه 4 -کم شدن فشار هوای درون شش ها 5 -کشیده شدن هوای بیرون به درون شش ها
📌نکته : در حین دم ، سورفاکتانت سبب کاهش کشش سطحی مایع درون حبابک ها شده و باز شدن آنها را تسهیل میکند.
📌نکته : به علت ویژگی کشسانی، در حین دم شش ها در برابر کشیده شدن، مقاومت نیز نشان می دهند(اثر منفی آن بر دم) و تمایل دارند به وضعیت اولیۀ خود بازگردند. ویژگی کشسانی شش ها در بازدم نقش مهمی دارد.
📌مسیر وقوع بازدم معمولی :1 -توقف انقباض ماهیچه های دخیل در دم (بین دنده ای خارجی + دیافراگم) 2 -اثر مثبت ویژگی کشسانی شش ها و خوابیدن شش ها روی خود (ایجاد فشار بیشتر هوا درون حبابک نسبت به جو) 3 -خروج هوا از کیسه های حبابکی 4 -خوابیدن حبابک روی خود (نه به طور کامل) 5 -خروج بخش زیادی از هوا از شش ها
📌نکته : حتی طی بازدم عمیق مقداری هوا درون شش ها باقی میماند (علت آ ن فشار منفی جنب است).این هوا سبب میشود شش ها و حبابک ها کامل روی خود نخوابند.
📌در حین دم معمولی: 1 -انقباض ماهیچه بین دنده ای خارجی 2 -مسطح شدن دیافراگم (خارج شدن از حالت گنبدی) رخ داده و هوا وارد شش ها و حبابک ها میشود.
📌نکته : حین دم بر حجم قفسه سینه افزوده شده و درون شش ها فشار منفی (نسبت به فشار جو) ایجاد می شود.
📌در حین دم معمولی ماهیچه های بین دنده ای خارجی منقبض شده و دنده ها و جناغ رو به بیرون حرکت کرده و سپس پرده های جنب هم رو به بیرون حرکت می کنند. در این حالت حجم شش ها افزایش یافته و فشار درون آنها کاهش می یابد و هوا وارد آنها می شود.
📌در دم عمیق انقباض ماهیچه های ناحیه گردن (نههه شکم) نیز ، به افزایش حجم قفسه سینه کمک میکند.
📌انقباضات در حین دم معمولی : انقباض ماهیچه بین دنده ای خارجی (حرکت جناغ رو به جلو و دنده ها رو به جلو و بالا) + انقباض دیافراگم (خارج شدن دیافراگم از حالت گنبدی = مسطح شدن دیافراگم)
📌انقباضات در حین دم عمیق : ماهیچه بین دندهای خارجی (حرکت جناغ رو به جلو و دنده ها رو به جلو و بالا) + انقباض دیافراگم (خارج شدن دیافراگم از حالت گنبدی = مسطح شدن دیافراگم) + انقباض ماهیچه های ناحیه گردن (کمک به افزایش حجم قفسه سینه)
📌در حین دم : انقباض ماهیچه بین دنده ای خارجی (حرکت جناغ رو به جلو و دنده ها روبه جلو و بالا) + انقباض دیافراگم (خارج شدن دیافراگم از حالت گنبدی = مسطح شدن دیافراگم)
📌نکته بسیار مهم : در حین انقباض از طول ماهیچه کاسته شده و بر قطر آن افزوده می شود.
📌در حین دم سورفاکتانت سبب کاهش نیروی کشش سطحی شده و در نهایت درون حبابک ها مملو از هوا می شود.
📌به استراحت در آمدن دیافراگم = آغاز فرایند بازدم – با به استراحت در آمدن ماهیچۀ میان بند و ماهیچه های بین دنده ای خارجی، و بر اثر ویژگی کشسانی شش ها، حجم قفسۀ سینه و در نتیجه، حجم شش ها کاهش مییابد و بخش زیادی از هوای درون آنها به بیرون رانده می شود.
📌نکته : بازدم معمولی فرایند غیرفعال است و نیازی به مصرف انرژی زیستی (مانند ATP (و انقباض ماهیچه و ارسال پیام عصبی ندارد.
📌 بازدم معمولی نیازی به انقباض ماهیچه ندارد.
📌نکته : در بازدم عمیق، انقباض ماهیچه های بین دنده ای داخلی و نیز ماهیچه های شکمی، به کاهش حجم قفسۀ سینه و خروج بیشتر هوا از حبابک ها کمک میکند.
📌در حین بازدم دنده ها به سمت پایین و عقب (داخل) ، جناغ به سمت عقب (داخل) حرکت می کند.
📌در بازدم دیافراگم گنبدی میشود و جناغ رو به داخل (عقب) حرکت میکند.
📌بخش خارجی استخوان های دنده و جناغ ، از نوع بافت استخوانی متراکم است. بخش متراکم استخوان دارای سامانه هاورس و تیغه های استخوانی منظم است. بخش میانی استخوان های مذکور دارای بافت استخوانی اسفنجی است (دارای حفراتی با قطر متفاوت و مملو از مغز قرمز).
📌نکته : تهویه ششی شامل دو فرایند دم و بازدم است.
📌ماهیچه های بین دنده ای + ماهیچه دیافراگم + ماهیچه گردنی + ماهیچه شکمی – این ماهیچه ها اسکلتی بوده (اغلب ارادی ، تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری ، هر تار آن چند هستهای ، دارای بخش های تیره و روشن ، دارای تارچه ، سارکومر ، خطوط Z)
📌هر شش توسط یک پرده جنب (دو لایه) در برگرفته شده است.
📌لایه داخلی جنب با بخش خارجی شش و مایع جنب در تماس است.
📌طول دنده ها متفاوت است. بیشتر دنده ها به جناغ متصل هستند اما گروهی از آنها به جناغ متصل نیستند.
📌لایه داخلی جنب از یک سو با شش و از سوی دیگر با مایع جنب در تماس است. لایه خارجی از یک سو با دنده ها و ماهیچه های بین دنده ای و دیافراگم و بخش خارجی قلب در تماس است و از سوی دیگر با مایع جنب.
📌لایه خارجی از یک سو با دنده ها و ماهیچه های بین دنده ای و دیافراگم و بخش خارجی قلب در تماس است و از سوی دیگر با مایع جنب.
📌در حین دم پرده جنب حرکات روبه خارج قفسه سینه را به شش منتقل میکند.
📌در حین بازدم معمولی (فرایندی غیرفعال) ، خاصیت کشسانی و مقاومت ششها، سبب خروج هوا از درون مجاری تنفسی میشود.
📌در حین دم ، فشار منفی جنب منفیتر میشود. در حین دم حجم قفسه سینه افزایش یافته و سبب ورود هوا به درون مجاری تنفسی و شش ها میشود.
📌در حین دم ، دیافراگم مسطح شده ، حجم قفسه سینه افزایش یافته ، حجم حفره شکمی کاهش یافته و به دنبال کاهش فشار در حبابکها ، هوا وارد شش ها میشود.
📌فشار جنب همیشه منفی است. (همیشه کمتر از فشار هوای جو است.)
📌در فصل چهار زیست دهم آمده است.
📌به دنبال انقباض ماهیچه بین دنده ای خارجی ، حجم قفسه سینه افزایش یافته و سپس فشار جنب منفیتر می شود. تا وقتی که فشار منفی جنب وجود دارد ، حتی طی بازدم عمیق باز هم مقداری هوا درون شش ها باقی مانده و حبابک ها کامل روی خود نمی خوابند.
📌 لایه خارجی جنب با لایه بیرونی قلب و دیافراگم ، دندهها ، جناغ و ماهیچه های بین دنده ای در تماس است.
📌مایع جنب فشار منفی داشته و سبب حرکت روان شش ها در حین تهویه ششی میشود.
📌 طبق شکل کتاب درسی صحیح است.
📌از نظر کتاب درسی و علمی واقعا مری ، بخشی از آئورت و بزرگ سیاهرگ زیرین (نه زب رین) از دیافراگم عبور میکنند.
📌در حفره شکمی کبد سمت راست و دقیقاً زیر دیافراگم قرار دارد. در حین دم به دلیل حضور کبد در سمت راست ، سمت راست دیافراگم کمتر از سمت چپ به سمت پایین حرکت می کند. نکته ای بود که در کنکور 1399 طراح به آن اشاره نمود .
📌نایژه سمت راست کوتاهتر و قطورتر بوده و در مقایسه با نایژه سمت چپ زودتر منشعب میشود.
📌طبق شکل کتاب درسی صحیح است.
📌طبق شکل کتاب درسی ضخامت دیافراگم از هر لایه پرده جنب بیشتر است.
📌فاصله دو لایه پرده جنب ، از ضخامت دندهها کمتر است. (طبق شکل کتاب درسی)
📌در همه موارد دم ، ماهیچه بین دندهای خارجی منقبض شده و بر حجم ششها و حبابکها افزوده میشود.
📌در طی دم عمیق ، ماهیچه های گردنی منقبض شده و سبب ورود هوای بیشتر به ششها میشوند.
📌در بازدم ، پیام عصبی به دیافراگم و ماهیچه بین دندهای خارجی ارسال نمیشود.
📌انقباض دیافراگم = دم – در دم دندهها روبه بالا و جلو و جناغ روبه جلو (نههه بالا) حرکت کرده و حجم ششها افزایش مییابد.
📌انقباض دیافراگم = دم – در حین دم فشار درون شش از جو کمتر بوده و سبب ورود هوا به درون ششها میشود.
📌استراحت دیافراگم = بازدم – در دم از میزان فشار خون در سیاهرگهای نزدیک قلب کاسته میشود.
📌نایژه سمت راست کوتاهتر و قطورتر بوده و در مقایسه با نایژه سمت چپ زودتر منشعب میشود.
📌طبق شکل کتاب درسی صحیح است.
📌طبق شکل کتاب درسی ضخامت دیافراگم از هر لایه پرده جنب بیشتر است.
📌فاصله دو لایه پرده جنب ، از ضخامت دندهها کمتر است. (طبق شکل کتاب درسی)
📌در همه موارد دم ، ماهیچه بین دندهای خارجی منقبض شده و بر حجم ششها و حبابکها افزوده میشود.
📌در طی دم عمیق ، ماهیچه های گردنی منقبض شده و سبب ورود هوای بیشتر به ششها میشوند.
📌در بازدم ، پیام عصبی به دیافراگم و ماهیچه بین دندهای خارجی ارسال نمیشود.
📌انقباض دیافراگم = دم – در دم دندهها روبه بالا و جلو و جناغ روبه جلو (نههه بالا) حرکت کرده و حجم ششها افزایش مییابد.
📌انقباض دیافراگم = دم – در حین دم فشار درون شش از جو کمتر بوده و سبب ورود هوا به درون ششها میشود.
📌استراحت دیافراگم = بازدم – در دم از میزان فشار خون در سیاهرگهای نزدیک قلب کاسته میشود.
📌در همه انواع دم ، انقباض دیافراگم و ماهیچه بین دندهای خارجی و پیام عصبی نیاز است.
📌ترکیب : برای وقوع انقباض مقدار زیادی یون کلسیم از شبکه آندوپالسمی صاف به بیرون نشت کرده و یون کلسیم در مجاور پروتئینهای انقباضی قرار میگیرد.
📌برای وقوع دم ابتدا پیام عصتبی به یاخته های ماهیچهای تنفستی (دخیل در فرایند دم = دیافراگم و بین دندهای خارجی) ارسال شده و سپس ناقل عصبی از نورون های دستگاه عصبی پیکری ترشح میشود. ناقل عصبی بر ماهیچه اثر کرده و ماهیچه شروع به فرایند انقباض میکند.
📌در دم و بازدم فاصله بین جناغ و ستون مهره تغییر میکند. در دم زیاد میشود و در بازدم کاهش مییابد.
📌ماهیچهها ، CO2 تولید میکنند. CO2 وارد مایع بین سلولی شده و سپس وارد مویرگ خونی و جریان خون (نوعی بافت پیوندی) میشود.
📌درون بخش اسفنجی این استخوانها مغز قرمز وجود دارد. مغز قرمز تقسیم شده و در آینده گلبول سفید تولید میکند. گلبول سفید وظیفه حفاظت از بدن را بر عهده دارد.
📌دیافراگم (ماهیچه اصلی) + بین دندهای + گردنی + شکمی – شکمی نسبت به کبد و معده در سطح بالاتری نیست.
📌انسلولین (نوعی پیک دوربرد) بر یاخته ماهیچهای اثر کرده و ستبب ایجاد گلیکوژن در آن میشتود. در این مستیر تعداد زیادی گلوکز طی سلنتز آبدهی به یکدیگر متصل شده و با صرف انرژی (فعالیت آنزیمی و تولید آب ) نوعی پلیساکارید به نام گلیکوژن تولید میشود.
📌تمام ماهیچه های دخیل در تهویه ششی (دم + بازدم) ، اسکلتی هستند و زیر نظر دستگاه عصبی پیکری فعالیت میکنند.
📌در انسان و گوسفند ، نای در جلو و مری در پشت قرار دارد.
📌در دستگاه تنفس گوسفند از نای سه انشعاب ایجاد میشود. دو انشعاب وارد شش راست می شود و یک انشعاب وارد شش چپ می شود.
📌در نایژه اصلی حلقه های غضروفی کامل وجود دارد. بریدن حلقه غضروفی کامل سخت تر از بریدن حلقه غضروفی C شکل است.
📌در نایژه اصلی حلقه غضروفی کامل است. اما در نایژه فرعی قطعات غضروفی وجود دارد.
📌نایژه محل عبور هوا است و مقطع آن همیشه باز و زبر است. سرخرگ حامل خون تیره بوده و دهانه آنها همیشه باز است. سیاهرگ حامل خون روشن بوده و در غیاب خون دهانه آن بسته است.
📌در نبود خون دهانه سیاهرگ بسته و دهانه سرخرگ باز است.
📌کیسه های حبابکی فراوان ، حالت اسفنج گونه به شش میدهند
حجم های تنفسی و تکلّم و سرفه و عطسه ❌حذفیات❌
📌همزمان با ثبت e در اسپیروگرام ، حجم هوای باقی مانده درون شش ها وجود دارد. بعد از یک بازدم عمیق، مقداری هوا در شش ها باقی میماند و نمیتوان آن را خارج کرد. این مقدار را حجم باقی مانده مینامند. حجم باقی مانده، اهمیت زیادی دارد؛ چون باعث می شود حبابک ها همیشه باز بمانند؛ همچنین تبادل گازها را در فاصلۀ بین دو تنفس ممکن می کند.
📌نکته : علت تشکیل حجم هوای باقی مانده ، وجود فشار همیشه منفی جنب است.
📌بخشی از هوای دمی در بخش هادی دستگاه تنفس میماند و به بخش مبادله ای نمی رسد. به این هوا که درحدود 150 میلی لیتر است، هوای مرده میگویند.
📌نکته : هوای مرده در بخش مبادله ای وجود ندارد. در بازدم دیافراگم از حالت مسطح خارج شده و گنبدی می شود.
📌در بازدم عمیق ماهیچه بین دنده ای داخلی و شکمی منقبض میشوند. در حین انقباض یون کلسیم از شبکه آندوپالسمی صاف خارج شده و مقدار این یون در سیتوپالسم و مجاور پروتئین های انقباضی افزایش می یابد.
📌ترکیب : مفاهیم انقباض : کاهش طول ماهیچه + افزایش قطر ماهیچه + حضور یون کلسیم مجاور پروتئین های انقباضی + افزایش کلسیم در سیتوپالسم و مجاور پروتئین های انقباضی + اتصال یافتن کلسیم به گروهی از پروتئین های انقباضی + ایجاد حرکت پارویی در گروهی از پروتئین های انقباضی + کاهش وسعت نوار روشن +کوتاه شدن تارهای ماهیچه ای ماهیچه های دخیل در تنفس (دیافراگم ، بیندنده ای ، ناحیه گردن و شکمی) ، همگی از نوع اسکلتی هستند. بنابراین تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری هستند نه خودمختارترکیب : مطالب ماهیچه های اسکلتی : تار چند هستهای + دارای بخش های تیره و روشن + اغلب ارادی و آگاهانه + همواره تحت کنترل دستگاه عصبی پیکری + دارای تارچه و سارکومر و خطوط z )
📌در بازدم معمولی پیام عصبی و ناقل عصبی نیاز نیست.
📌ماهیچه اسکلتی تحت کنترل دستگاه عصبی محیطی حرکتی از نوع پیکری است. بنابراین یاخته های ماهیچه اسکلتی با نورون حرکتی دستگاه عصبی پیکری سیناپس داشته و مجاور آن هستند.
📌بازدم عمیق (خروج هوای بازدمی) – فشار مکش ی قفسۀ سینه ، هنگام دم (نه بازدم) به وجود می آید، که قفسۀ سینه باز می شود. در این حالت فشار از رو ی سیاهرگ های نزدیک قلب برداشته می شود و درون آنها فشار مکش ی ایجاد می شود که خون را به سمت بالا میکشد.
📌ماهیچه های شکمی و بین دنده ای داخلی در بازدم عمیق منقبض میشوند.
📌توجه : در بازدم عمیق دو گروه از ماهیچه ها فعالیت دارند نه یکی.
📌هوای باقی مانده در طی تنفس از شش ها خارج نمی شود. عامل ایجاد هوای باقی مانده ، فشار همیشه منفی جنب است.
📌هوای باقی مانده توسط دستگاه اسپیرومتر ثبت نمی شود. این هوا باعث می شود حبابک ها همیشه باز بمانند؛ همچنین تبادل گازها را در فاصلۀ بین دو تنفس ممکن می کند.
📌ظرفیت حیاتی = هوای جاری (هوای مرده) + هوای ذخیره دمی + هوای ذخیره بازدمی
📌ظرفیت تام = هوای جاری (هوای مرده) + هوای ذخیره دمی + هوای ذخیره بازدمی + هوای باقی مانده
📌تذکر : هوای مرده جزء ظرفیت حیاتی محسوب می شود اما هوای باقی مانده جزء ظرفیت حیاتی نیست.
📌هوای جاری (هوای مرده) + هوای ذخیره دمی + هوای ذخیره بازدمی = ظرفیت حیاتی
📌نکته : همه حجمهای هوایی (به غیر از هوای باقی مانده) جزو ظرفیت حیاتی هستند.
📌هوای مرده بخشی از هوای جاری است.(نهه برعکس)
📌 هوای ذخیره دمی + هوای جاری + هوای ذخیره بازدمی = ظرفیت حیاتی (نههه ظرفیت تام)
📌نکته : بخشی از ظرفیت حیاتی به نام هوای مرده نمی تواند در انجام تبادالت گازی شرکت کند.
📌همه حجمهای هوایی (به غیر از هوای باقی مانده) جزء ظرفیت حیاتی محسوب می شوند. هوای مرده (150 میلی لیتر)
📌 هوای باقی مانده نقش مهمی در باز نگه داشتن حبابک ها حین دو تنفس دارد.
📌مقدار حجم های هوایی در فرد سالم، به سن و جنس یت او بستگی دارد.
📌ظرفیت تنفسی، مجموع دو یا چند حجم تنفسی است.
📌ظرفیت حیاتی مقدار هوایی است که پس از یک دم عمیق و با یک بازدم عمیق می توان از شش ها خارج کرد و برابر با مجموع حجمهای جاری، ذخیرۀ دمی و ذخیرۀ بازدمی است.
📌ظرفی تتام، حداکثر مقدار هوایی است که شش ها می توانند در خود جای دهند و برابر است با مجموع ظرفی ت حیاتی و حجم باقی مانده .
📌حنجره محل قرارگیر ی پرده های صوتی است. این پرده ها (نهه اپی گلوت) حاصل چین خوردگ ی مخاط به سمت داخل اند.
📌نکته : پرده های صوتی (از جنس مخاط چین خورده) + اپی گلوت (از جنس غضروف) ، متعلق به حنجره هستند.
📌پرده های صوتی (حاصل چینخوردگی مخاط به سمت داخل) صدا را تولید می کنند. شکلدهی به صدا به وسیلۀ بخشهایی مانند لبها و دهانصورت میگیرد. هنگامی که اپیگلوت پایین میآید و راه حنجره را می بندد. پرده های صوتی را نیز میپوشاند.
📌در حین بازدم پرده های صوتی به ارتعاش درآمده و صدا تشکیل میشود.در مرحله پایانی هوا با فشار از راه دهان (سرفه) یا بینی و دهان (عطسه) همراه با مواد خارجی به بیرون رانده می شود.
📌در سرفه هوا با فشار از راه دهان (نههه بینی) همراه با مواد خارجی به بیرون رانده می شود.
📌در افرادی که دخانیات مصرف می کنند، به علت از بین رفتن یاخته های مژکدار مخاط تنفسی، سرفه راه مؤثرتر ی برا ی بیرون راندن مواد خارجی است و به همین علت این گونه افراد به سرفه های مکرر مبتال هستند.
📌در ابتدای سرفه و عطسه ، یک دم عمیق رخ داده و حجم زیادی از هوا وارد شش ها میشود.
📌در عطسه هوا از راه بینی و دهان خارج می شود. در سرفه هوا از راه دهان خارج می شود. در هیچکدام هوا فقط از راه بینی خارج نمیشود.
📌به منظور خروج هوای بازدمی از شش ها ، در سرفه اپیگلوت و زبان کوچک به سمت بالا حرکت میکنند. اما در عطسه زبان کوچک به سمت بالا حرکت نمی کند.
📌نکته : با بالا رفتن اپی گلوت راه نای باز میشود. با بالا رفتن زبان کوچک راه بینی بسته میشود.
📌آغاز سرفه ، عطسه و استفراغ ، همراه با وقوع دم عمیق و حبس کردن هوا در شش ها است.
📌در سرفه ، زبان کوچک بالا رفته و و راه بینی را میبندد.
📌همۀ هوای ظرفیت حیاتی خارج می شود و آنچه می ماند هوای باقی مانده است و هوای باقیمانده جزء ظرفیت حیاتی نیست .
📌در ابتدای سرفه ، عطسه و استفراغ ، هوا طی دم عمیق (ایجاد فشار منفی درون شش ها) ، وارد شش ها شده و سپس حبس می شود.
📌در ابتدای استفراغ ، عطسه و سرفه ، یک دم عمیق (ایجاد فشار منفی ناگهانی درون شش ها) رخ میدهد و سپس راه نای توسط اپیگلوت بسته میشود.
📌 بعد از وقوع دم عمیق هوای موجود در شش ها معادل ظرفیت تام است.
📌 فشار جنب همیشه باید منفی باشد.
📌در بازدم ، دنده ها رو به داخل و پایین حرکت می کنند. جناغ رو به داخل حرکت می کند. انقباض ماهیچه های شکمی و بین دنده ای داخلی نیز رخ میدهد.
📌در هر سه واکنش دفاعی (عطسه ، سرفه و استفراغ) انقباض ماهیچه شکمی رخ میدهد.
📌 در استفراغ بلافاصله بعد از دم عمیق و حبس شدن هوا در شش ها ، فشار بر معده زیاد شده و بنداره کاردیا شل می شود. در این حالت کیموس معده ای وارد مری شده و سپس از طریق حرکت کرمی معکوس وارد دهان میشود. در استفراغ کیموس معده کاهش یافته و چین خوردگی دیواره معده افزایش یافته و کشیدگی دیواره معده کمتر می شود.
📌 در استفراغ بر چین خوردگی دیواره معده افزوده می شود.
تنظیم تنفس ❌حذفیات❌
📌دم، با انقباض میان بند و ماهیچه های بین دنده ای خارجی آغاز می شود. انقباض این ماهیچه ها با دستوری انجام می شود که از طرف مرکز تنفس در بصل النخاع (پایین ترین بخش از مغز و ساقه مغز) صادر شده است .
📌مسیر فرایند دم معمولی از مغز : 1 -ارسال پیام عصبی از مرکز تنفس در بصلالنخاع به نورون حرکتی در دستگاه عصبی پیکری 2 -ارسال پیام به پایانه آکسون نورون حرکتی مجاور ماهیچههای دمی 3 -انتقال پیام عصبی به ماهیچه دیافراگم و بین دنده ای خارجی 4 -نشت کلسیم از شبکه آندوپالسمی ماهیچه های مذکور به سیتوپالسم 5 -اتصال کلسیم و ATP به پروتئین های انقباضی ماهیچههای مذکور 6 -ایجاد حرکت پارویی در ماهیچههای مذکور 7 – وقوع فرایند انقباض در ماهیچه های مذکور )مسطح شدن دیافراگم + انقباض ماهیچه بین دنده ای( 8 -حرکت دنده ها رو به جلو و باال + حرکت جناغ رو به جلو 9 -افزایش حجم قفسه سینه 10 – افزایش فشار منفی جنب و باز شدن شش ها 11 -کاهش فشار در شش ها و ایجاد مکش 12 -ورود هوا به درون شش ها
📌نکته : اگر دم عمیق باشد در ادامه مراحل بالا پیام انقباضی به ماهیچه گردنی رسیده و آن هم منقبض میشود و حجم قفسه سینه بیشتر افزایش می یابد.
📌در دم ، ابتدا انقباض دیافراگم و بین دنده ای خارجی رخ میدهد ، سپس افزایش حجم قفسه سینه.
📌در حین دم حرکت جناغ رو به جلو است روبه بالا نیست.
📌در دم ، ابتدا انقباض دیافراگم و بین دنده ای خارجی رخ می دهد. در آینده اگر قرار شد دم عمیق رخ دهد ماهیچه گردنی شروع به انقباض میکند.
📌با پایان یافتن دم، بازدم بدون نیاز به پیام عصبی، با بازگشت ماهیچهها به حالت استراحت و نیز ویژگی کشسانی شش ها انجام می شود.
📌مسیر توقف دم معمولی و آغاز بازدم معمولی : 1 -عدم ارسال پیام حرکتی از مرکز تنفس بصلالنخاع به ماهیچه های دمی 2 -آغاز استراحت ماهیچه های دمی 3 -خوابیدن شش ها روی خود به دلیل ویژگی کشسانی شش ها و خروج هوا از آنها
📌مسیر توقف دم عمیق و آغاز بازدم معمولی : 1 -اثر مهاری مرکز تنفس موجود در پل مغزی بر مرکز تنفس موجود در بصل النخاع 2 -عدم ارسال پیام حرکتی از مرکز تنفس بصلالنخاع به ماهیچه های دمی 3 -آغاز استراحت ماهیچه های دمی 4 -خوابیدن شش ها روی خود به دلیل ویژگی کشسانی شش ها و خروج هوا از آنها
📌نکته : در صورت وقوع بازدم عمیق ، بعد از مراحل بالا ماهیچه های بین دندهای داخلی و شکمی وارد انقباض میشوند.
📌مرکز تنفس در پل مغزی- مراکز تنفس در مغز : 1 -درون بصل النخاع 2 -درون پل مغزی – پل مغزی نسبت به بصل النخاع به مغز میانی نزدیکتر است.
📌ترکیب : وظایف پل مغزی در انسان : تنظیم تنفس + ترشح بزاق + اشک (زیست یازدهم – فصل 1)
📌ترکیب : وظایف بصل النخاع در انسان : تنظیم فشار خون + ضربان قلب + مرکز انعکاس هایی مانند عطسه ، بلع ، سرفه + تنظیم تنفس (زیست یازدهم – فصل 1 )
📌به دنبال افزایش کربندیاکسید و کاهش اکسیژن خون ، گیرندههای شیمیایی مربوطه تحریک شده و سبب افزایش ارسال پیام عصبی از بصلالنخاع به ماهیچه های دمی می شوند. در این شرایط تعداد تنفس افزایش یافته و حجم تنفسی در دقیقه بالا میرود.
📌تنها مرکز تنفس در پل مغزی مدت زمان دم را تعیین میکند.(نه مرکز بلع در بصل النخاع )
📌ترکیب : در حین بلع ، مرکز بلع بر مرکز تنفس در بصلالنخاع اثر کرده و سبب قطع تنفس میشود.
📌ترشح بزاق (تنظیم کننده آن پل مغزی) و عطسه ، سرفه (تنظیم کننده آن بصل النخاع) مواردی از انعکاس هستند
📌ترکیب : وظایف پل مغزی در انسان : تنظیم تنفس + ترشح بزاق + اشک (زیست یازدهم – فصل 1)
📌ترکیب : وظایف بصل النخاع در انسان : تنظیم فشار خون + ضربان قلب + مرکز انعکاس هایی مانند عطسه ، بلع ، سرفه + تنظیم تنفس (زیست یازدهم – فصل 1 )
📌مرکز تنفس در پل مغزی (نسبت به مرکز تنفس در بصل النخاع) فاصله بیشتری از نخاع دارد _مرکز تنفس در بصل النخاع به ماهیچه های دمی پیام عصبی ارسال می کند.
📌مراکز تنفس در ساقه مغز ، از جنس بافت عصبی هستند بنابراین مانند تمام بافتهای عصبی از نورون (یاخته عصبی) و نوروگلیا (یاخته غیرعصبی) تشکیل شده اند.
📌مرکز تنفس در پل مغزی مدت زمان دم را تنظیم میکند.
📌برای آغاز فرایند بازدم به پیام عصبی و ناقل عصبی و انقباض نیاز نیست. با به استراحت درآمدن ماهیچه های دم ، فرایند بازدم آغاز می شود.