ارتباط شیمیایی

📣در پریاختگان، یاخته ها نمی توانند از یکدیگر مستقل باشند. دستگاه عصبی یکی از دستگاه های ارتباطی بدن است. اما دستگاه عصبی با تک تک یاخته های بدن ارتباط ندارد. در این فصل با ارتباطات شیمیایی آشنا می شویم و خواهیم دید که چگونه بخش مهمی از فرآیندهای بدن توسط آن انجام می شود.دستگاه درون ریز و دستگاه عصبی به کمک مولکول هایی بنام پیک شیمیایی نقش مهمی در تنظیم فعالیت های بدن دارند.

🔰پیک شیمیایی
  🔶پیک شیمیایی مولکولی است که پیامی را منتقل می کند. یاخته ای که پیام را دریافت می کند، یاخته هدف نام دارد.یاخته هدف، برای پیک، گیرنده ای دارد. مولکول پیک، تنها بر یاخته ای میتواند تاثیر بگذارد که گیرنده آن را داشته باشد و این یاخته، همان یاخته هدف است.بر اساس مسافتی که پیک طی میکند تا به یاخته هدف برسد، پیک ها را به دو گروه کوتاه برد و دور برد تقسیم میکنند.

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

🔰پیک های کوتاه برد
  🔶پیک کوتاه برد، چنان که از نام آن پیداست، بین یاخته هایی ارتباط برقرار میکند که در نزدیکی هم اند و حداکثر چند یاخته با هم فاصله دارند. ناقل عصبی یک پیک کوتاه برد است. این پیک از یاخته پیش سیناپسی ترشح و بر یاخته پس سیناپسی اثر میکند. ( انواعی از اینترفرو ن ها نیز پیک شیمیایی کوتاه برد اند.)

🔰پیک های دوربرد
  🔶پیک های دوربرد پیک هایی هستند که به جریان خون وارد میشوند و پیام را به فاصلهای دور منتقل میکنند. هورمون ها پیکهای دوربردند. (انواعی از پیک های التهابی نیز پیک شیمیایی دور برد اند.) گاهی نورونها پیک شیمیایی را به خون ترشح میکنند؛ در این صورت این پیک یک هورمون به شمار میآید نه یک ناقل عصبی

🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷

نکات کنکوری

پیک شیمیایی کوتاهبرد و دوربرد

📌 در پرسلولی ها ، یاختهها نمیتوانند از یکدیگر مستقل باشند.

📌 در انسان بخش مهمی از فرایندهای بدن توسط ارتباط شیمیایی انجام میشود.

📌 دستگاه عصبی با تک تک یاختهها ارتباط ندارد.

📌 در یاخته هدف برای نوع خاصی از پیک شیمیایی گیرنده.

📌 پیک شیمیایی کوتاه برد مانند ناقل عصبی وارد جریان خون نمیشوداما پیک شیمیایی دوربرد مانند هورمون وارد جریان خون میشود.

📌 گیاهان هم هورمون و گیرنده برای هورمون دارند.

📌 گیاهان ناقل عصبی و نورون ندارند.

📌 پیک شیمیایی کوتاه برد(ناقل عصبی) وارد جریان خون نمیشود و چنانکه از نام آن پیداست، بین یاختههایی ارتباط برقرار میکند که در نزدیکی هماند و حداکثر چند یاخته با هم فاصله دارند این پیک از یاختة پیشسیناپسی ترشح و بر یاختة پسسیناپسی اثر میکند (این نوع پیک کوتاهبرد وارد جریان خون نمی شود.)

📌 هورمون (پیک شیمیایی دوربرد) پیکهایی هستند که به جریان خون وارد میشوند و پیام را به فاصلهای دور منتقل میکنند و پیک های دوربردند.

📌 پیک های شیمیایی دوربرد و کوتاهبرد ، پس از ترشح ابتدا حتما وارد مایع بین سلولی میشوند.

📌 پیک کوتاه برد : 1 – گروهی فاصله یک یاخته را طی میکنند. (ناقل عصبی) 2 – گروهی دیگر فاصله چند یاخته را طی میکنند.

📌 پیک شیمیایی از طریق اثر بر گیرنده اختصاصی خود در یاخته هدف در آن تغییر ایجاد میکند.

📌 پیک دوربرد توسط جریان خون در سراسر بدن به گردش در میآید.

📌 ناقل عصبی : هورمون (ضد ادراری ، اکسیتوسین ، آزاد کننده و مهار کننده) ناقل عصبی پیک کوتاهبرد بوده و فضای سیناپسی را طی میکند و وارد جریان خون نمیشود و پیک دوربرد (هورمون) وارد جریان خون میشود.

📌 ناقل عصبی : ناقل عصبی ماده شیمیایی است و نورون نیست و جسم سلولی و… ندارد.

📌 گاهی نورونها پیک شیمیایی را به خون ترشح میکنند در این صورت، این پیک یک هورمون به شمار میآید، نهههه یک ناقل عصبی.

📌 ناقل عصبی وارد جریان خون نمیشود.

📌 در طی اگزوسیتوز ریزکیسه به غشای پایانه آکسون متصل شده و محتویات آن به بیرون ریخته میشود.

📌 در اگزوسیتوز : اتصال ریزکیسه به غشای پلاسمایی+ ATP  + افزایش وسعت غشای پلاسمایی +  خروج مولکول درشت مصرف از یاخته .

📌 در نورون هورمون ساز ، محل ساخت هورمون (پروتئین ترشحی) جسم یاخته ای (توسط شبکه آندوپلاسمیزبر و جسم گلژی) است هورمون پس از ساخته شدن در جسم یاختهای توسط آکسون به پایانه آکسون منتقل شده و در آنجا ذخیره میشود. در مواقع لزوم  هورمون ذخیره شده به بیرون اگزوسیتوز(همراه با مصرف ATP)میشود.

📌 دیاپدز مربوط به گلبولهای سفید خون است نهه پیکهای شیمیایی.

📌 گیرندههای موجود در غشای پلاسمایی توسط شبکه آندوپلاسمیزبر ساخته شده و پروتئینی هستند. (یعنی دارای تعداد زیادی آمینواسید + پیوند پپتیدی + پیوند هیدروژنی و… )

📌 انواع هورمون بر اساس محل قرار داشتن گیرنده :

1 – هورمون پروتئینی (گیرنده در سطح غشای پلاسمایی یاخته هدف) این نوع هورمون از غشای پلاسمایی یاخته هدف عبور نمیکند

 2 – هورمون آمینواسیدی مانندT3 و T4 (گیرنده درون هسته یاخته هدف و….)

3 – هورمون استروئیدی مانند استروژن ، پروژسترون و…. (گیرنده درون سیتوپلاسم و….)

📌 هورمونهای ضدادراری ، اکسیتوسین ، آزاد کننده و مهار کننده در جسم سلولی نورون ساخته شده و توسط آکسون به پایانه منتقل شده ودرون پایانه آکسونی ذخیره و در مواقع لزوم اگزوسیتوز میشود.

📌 اتصال پیک شیمیایی به گیرنده ، اتصال پیش ماده به آنزیم ، اتصال آنتیژن به گیرنده آنتی ژنی و…. قانون قفل و کلید و نیازی به مصرف انرژی زیستی نیست.

📌 ناقل عصبی وارد جریان خون نمیشود بوده .

📌 پیک شیمیایی دوربرد ناقل عصبی ارتباط بین یاختهها را در فاصله کوتاهم مکن میکند.

📌 پیک شیمیایی کوتاهبرد انواع مختلفی داردبرای مثال ناقل عصبیسبب تغییر فعالیت یاخته پسسیناپسی میشود. پیک شیمیایی کوتاهبرد دیگری شاید هیچ تاثیری بر یاخته پس سیناپسی نداشته باشد.

📌 همه پیک های شیمیایی (حین ترشح از غشا عبور میکنند)

📌 ناقل عصبی و برخی از هورمونها توسط نورون ساخته شده وحین اگزوسیتوز از غشای پلاسمایی عبور میکنند.

📌 هورمون گاسترین برای اینکه بر یاخته هدف خود اثرگذار باشد ، ابتدا به جریان خون وارد شده و در نهایت به یاخته هدف میرسد.

📌 دستگاه درونریز تمام (نهه گروهی) ترشحات خود را زیر نظر دستگاه عصبی(به صورت غیرارادی) به جریان خون وارد میکند.